Trochę z dala i na uboczu (leży 17 km od Zakopanego), często pomijana, a niesłusznie znajduje się miejscowość Chochołów. Zobaczyć tu można niezwykle ciekawą i oryginalną góralską zabudowę. Poza tym wieś stała się znana po 1846 r. kiedy to wybuchło tu powstanie chochołowskie (niestety krwawo stłumione przez wojska austriackie).

Miejscowość ta leży wzdłuż drogi wiodącej z Zakopanego do Czarnego Dunajca. Chochołów graniczy też z miejscowością Sucha Góra na Słowacji.

Chochołów jest prawie w całości zbudowany z oryginalnych chałup góralskich, a miejscową tradycją (na Wielkanoc i na Boże Ciało) jest ich mycie od zewnętrznej strony wodą z mydłem!

A więc zabudowa:

Prawie cala wieś to powstałe w XIX w. typowe góralskie chałupy. Taka właśnie zabudowa stała się inspiracją dla Witkiewicza do stworzenia „Stylu Zakopiańskiego”. Jedynym odstępstwem właściwie od pozostałej reszty jest kamienny kościółek w stylu gotyckim. Generalnie jednak klimat dziewiętnastowiecznego Podhala (czy to gdy chodzi o poszczególne budynki w całej wsi, konkretne izby, pomieszczenia, pracownie, tradycyjne stroje góralskie itd.) wyczuwalny jest tutaj na każdym kroku.

Sam natomiast „Styl Zakopiański” (witkiewiczowski) został na podstawie sztuki Podhala stworzony przez Stanisława Witkiewicza w latach 90. XIX w. Oprócz architektury samych domów, góralskich pensjonatów, styl ten pojawia się też w góralskich meblach, sprzętach gospodarczych, ubiorach, wyrobach z porcelany, elementach muzycznych czy pamiątkach z Podhala.

drewniana zabudowa Chochołowa, źródło - Wikipedia, autor - Aotearoadrewniana zabudowa Chochołowa, źródło - Wikipedia, autor - Aotearoa

Cechy „Stylu Zakopiańskiego”:

-dwuizbowe domy,
-wysokie podmurówki,
-często występujące różne załomy, uskoki itd.,
-ozdobne tarasy, ganki, wystawki,
-zdobienia dachów, krużganków, okien i ich różny kształt,
-popularna bywa też odkryta weranda.

Charakterystyczne są także małe pokoiki zlokalizowane głównie na poddaszu góralskich pensjonatów tzw. wyględy.
Co do samej genezy i historii powstania stylu, to wszystko zaczęło się od jednego projektu wykonanego przez Stanisława Witkiewicza na zlecenie Zygmunta Gnatowskiego. Ten oraz inne projekty Witkiewicza spodobały się miejscowej inteligencji. Błędnie jednak interpretowano cały ów pomysł witkiewiczowski jako próbę utrwalenia w architekturze elementów patriotycznych, a nie stricte i po prostu góralskich – stąd wiele budynków w tym stylu powstało też z dala od Tatr, w zaborze rosyjskim.

Niestety, styl witkiewiczowski nie przetrwał długo. Zaczął zanikać jeszcze za życia jego twórcy. Kontynuatorzy Witkiewicza bardziej kopiowali swojego mistrza, niż pracowali nad rozwojem „Stylu Zakopiańskiego”. Obecnie za okres ten w historii architektury przyjmuje się lata 1891 – 1914, a jego zasięg ogranicza się tylko do Podhala.

Willa Oksza wybudowana w 1894-1895 w Stylu ZakopiańskimWilla Oksza wybudowana w 1894-1895 w Stylu Zakopiańskim

Powstanie chochołowskie:

Wybuchło w lutym 1846 r. W literaturze jest też określane jako „insurekcja pod Tatrami”, w gwarze jako „poruseństwo”. Przeciwko władzom austriackim, wystąpili wówczas górale z Chochołowa, Cichego, Dzianisza i Witowa. Owo powstanie (zorganizowane m.in. przez Jana Kantego Andruszkiewicza) miało być częścią ogólnonarodowego powstania, które to jednak ostatecznie zostało odwołane, ale wiadomość ta nie dotarła na Podhale. Niewielkie Powstanie chochołowskie zostało szybko stłumione przez oddziały austriackie.

Wspomnieniem tych wydarzeń jest stojąca w Chochołowie figura św. Jana Napomucena, ustawiona tyłem do wsi Czarny Dunajec, której mieszkańcy pomogli stłumić powstanie.

Św. Jan Napomucen - patron jezuitów, Pragi, spowiedników, szczerej spowiedzi, dobrej sławy i tonących oraz orędownik podczas powodzi. Według tradycji ludowej był świętym, który chronił pola i zasiewy przed powodzią, ale również i suszą.

{youtube}QYcYgYLgM2s{/youtube}

Bartek Michalak

Źródła:
-http://www.e-zakopane.com/e-zakopane/chocholow-podhale,
-http://sciaga.pl/tekst/124969-125-cechy-stylu-zakopianskiego,
-http://www.portalgorski.pl/,
-Wikipedia,
-Internet (ogólnie).