ERA  KENOZOICZNA

TRZECIORZĘD

PALEOGEN:

1.Paleocen: 66-55 mln lat

Ruchy tektoniczne alpejskie, fałdowanie

2.Eocen: 55-36 mln lat

Obszar Tatr obniżył się i został zalany morzem, które wkroczyło od północy i zachodu. Morze było płytkie

- zlepieńce

- dolomity

- wapienie (m.in. wapienie numulitowe)

Po okresie płytkomorskim obszar tatrzański obniżył się i stał się dnem głębokiego morza. Na południu zaś obszar był wynoszony (obecne Rudawy Słowackie). Z podnoszących się lądów rzeki znosiły do morza piasek i muł. Z nich powstał flisz podhalański

- łupki ilaste

- piaskowce

3.Oligocen: 36-24 mln lat

W dalszym ciągu powstaje flisz podhalański. Pod koniec oligocenu następują ruchy górotwórcze alpejskie i morze zaczęło ustępować. W końcu dochodzi do wydźwignięcia całych Karpat, w tym obszaru tatrzańskiego i powstają właściwe Tatry. Najbardziej podniosły się na południu na linii wielkiego uskoku podtatrzańskiego, przebiegającego równoleżnikowo na granicy z Kotlina Liptowską. W związku z podnoszeniem się Tatr tylko w jedną stronę, spowodowało to pochylenie warstw skalnych ku północy. Równocześnie erozja (m.in. wody powierzchniowe) niszczyły masyw przede wszystkim w części najsilniej podnoszonej (południowej), w związku z czym zniszczone zostały wszystkie skały osadowe (trzeciorzędowe, mezozoiczne). Na powierzchni znalazły się skały krystaliczne. Na północnych zboczach w wyższych partiach górskich spod kał płaszczowiny kriżniańskiej odsłoniły się macierzyste skały osadowe obszaru tatrzańskiego (przykryte wcześniej przez płaszczowinę). Niżej, dalej na północ pozostały skały osadowe płaszczowin krizniańskiej i choczańskiej.

W tym samym czasie wydźwignięte zostały inne masywy górskie jak: Niżnie Tatry, Mała i Wielka Fatra, Mała Magura.

NEOGEN:

1.Miocen: 24-5 mln lat

Słabnięcie ruchów górotwórczych, silna erozja skał, która doprowadziła do wyrównywania powierzchni masywu. tak ze stał się on lekko pofalowany, pagórkowaty. Potem nastąpiło ożywienie ruchów podnoszących Tatry. Potoki i rzeki wcinając się w głąb tworzyły doliny tatrzańskie o stromych zboczach skalnych. Tworzenie się systemu podziemnego odwodnienia (kras)

2.Pliocen: 5-1,7 mln lat

Dalsze pogłębianie dolin tatrzańskich. Potem stopniowe oziębienie klimatu

CZWARTORZĘD

1.Plejstocen dolny: 1,7-0,72 mln lat

Tatry były wysokim masywem górskim z głębokimi rzecznymi dolinami. Panował klimat przeważnie umiarkowany, na przemian bardziej lub mniej chłodny. Granica śniegu znajdowała się nieco powyżej, albo w pobliżu ówczesnych szczytów tatrzańskich. Ok. 0,9 mln lat temu nastąpiło znaczne oziębienia klimatu. Na północną i środkową część Polski nasunął się lądolód skandynawski. Równocześnie w skutek ogólnego obniżenia temperatury w Tatrach powstały lodowce, tworzące się w najwyższych piętrach dolinnych. Nastąpił okres lodowcowy Günz

2.Plejstocen górny: 0,72-0,01 mln lat

W tej epoce Tatry były zlodowacone co najmniej trzy razy: w okresie Mindel granica wiecznego śniegu sięgała 1250-1300 m, w okresie Riss (podwójne zlodowacenie) granica sięgała 1450-1500 m oraz w okresie Würm granica wiecznego śniegu sięgała1500-1600 m (obecna klimatyczna granica to 3400 m, a realna, orograficzna 2200 m). Między tymi okresami lodowcowymi, lodowce ulegały topnieniu. Tatry w czasie zlodowaceń nie były przykryte lodem lodowcowym i było wiele terenów odsłoniętych. Najdalszy zasięg lądolodu (ok. 0,5 mln lat temu) sięgał podnóży Karpat.

- firn

- pole firnowe

- kotły

- jęzor lodowcowy

- wygłady lodowcowe

- rysy lodowcowe

- żłoby lodowcowe

- doliny zawieszone

- barki

- materiał morenowy

- morena boczna

- morena środkowa

- morena denna

- morena czołowa

- jęzory polodowcowe

3.Holocen: 0,01-obecne czasy

W tej epoce ostatecznie ukształtowała się znana nam współczesna rzeźba Tatr. Dużą role odegrały wody powierzchniowe, które wypełniły kotły lodowcowe oraz zagłębienia w skałach jeziorami, a potoki górskie pogłębiały doliny. Erozja przyczyniła się do obrywów skalnych.

- stożki usypiskowe

- zjawiska krasowe

- kotły wirowe

- stożki napływowe

- piargi

- stożki usypiskowe

- zjawiska krasowe