Wanda Rutkiewicz (z domu Błaszkiewicz) urodziła się 4 lutego 1943 r. w Płungianach (na terenie obecnej Litwy), zaginęła 13 maja 1992 r. na stokach Kanczendzongi w Himalajach. Zajmowała się lekkoatletyką, w latach 1961-1965 wyczynowo uprawiała siatkówkę, należała nawet do kadry olimpijskiej, była jedną z najwybitniejszych himalaistek świata i propagatorką alpinizmu kobiecego. Do jej największych sukcesów należy wejście na Mount Everest, czego dokonała jako pierwszy Polak, a jednocześnie trzecia kobieta w historii. Była także pierwszą kobietą, która stanęła na wierzchołku K2.

Wanda Rutkiewicz w New Delhi w 1978 r., po zdobyciu Everestu (Fot. AP/Sondeep / East News, źr. wiadomosci.onet.pl)Wanda Rutkiewicz w New Delhi w 1978 r., po zdobyciu Everestu
(Fot. AP/Sondeep / East News, źr. wiadomosci.onet.pl)

Po II wojnie światowej, kiedy miała trzy lata, wraz z rodziną przeniosła się Polski. W 1948 r. jej siedmioletni brat zginął od podpalonego w ognisku niewypału. W wieku sześciu i pół roku poszła od razu do drugiej klasy szkoły podstawowej. Nim ukończyła 17 lat, była już studentką elektroniki Politechniki Wrocławskiej, a tytuł magistra uzyskała przed ukończeniem 22 lat. Pracowała w Instytucie Automatyki Systemów Energetycznych, a po przeprowadzce do Warszawy zaczęła pracę w Instytucie Maszyn Matematycznych. W 1970 r. wyszła za mąż za taternika Wojciecha Rutkiewicza, małżeństwo przetrwało jednak tylko kilka miesięcy. Jeździła motocyklem junak i brała udział w rajdach samochodowych. W 1972 r. jej ojciec został brutalnie zamordowany przez ludzi, którym wynajmował mieszkanie. Himalaistka uczestniczyła w wizji lokalnej oraz pełniła funkcję oskarżyciela posiłkowego w procesie sprawców. W 1981 r., podczas wyprawy na Elbrus, uległa wypadkowi, w wyniku którego doznała otwartego złamania kości udowej. Wypadek ten rzutował na jej górską karierę. Nieprawidłowe leczenie spowodowało, że noga nie zrosła się właściwie. Odpowiedni skutek przyniosło dopiero leczenie w Austrii. Rutkiewicz wracała do zdrowia pod okiem swojego znajomego i partnera wspinaczkowego sprzed lat - Helmuta Scharfettera. Później wyszła za niego za mąż. Jednak i to małżeństwo nie przetrwało. Dopiero po czterdziestce spotkała mężczyznę, przy którym czuła się szczęśliwa. Kurt Lyncke-Kruger, neurolog z Berlina, kochał góry tak jak ona. Szczęście niestety nie trwało długo. 24 lipca 1990 r. wspinali się na Broad Peak, mężczyzna na jej oczach odpadł od ściany i spadł 400 m w dół.

Rutkiewicz wspinać zaczęła się w 1961 r., w skałkach Gór Sokolich w Sudetach, a rok później w Tatrach, kiedy to ukończyła kurs taternicki na Hali Gąsienicowej. W latach 60. wspinała się klasycznymi i trudnymi drogami, przeszła między innymi Wariant R na Mnichu i nową drogę na Koprowym Wierchu. Wspinała się też w Alpach, a także Pamirze, Kaukazie, Andach, Hindukuszu, Himalajach i Karakorum.

Stawiała na samodzielny, damski alpinizm, który propagowała z dużą determinacją. Wspinała się w kobiecych zespołach i odnosiła duże sukcesy. Organizowała wyprawy sama, była też zapraszana do udziały w międzynarodowych ekspedycjach. Rywalizowała z mężczyznami.

Alpy
W 1964 r. pojechała po raz pierwszy w Alpy Zillertalskie, gdzie uczestniczyła w kursie kierowników grup młodzieżowych ÖAV, a później w kursie ratowniczym. Przeszła wówczas północno-zachodnią ścianę Olperera. W towarzystwie Helmuta Scharfettera pokonała także północno-zachodnią ścianę Hochfernerspitze. W kolejnym roku wspinała się w Dolomitach. W 1967 r. wzięła udział w pierwszym kobiecym przejściu wschodniej ściany Augille du Grépon w masywie Mont Blanc. Jej towarzyszką była bardziej doświadczona alpinistka Halina Krüger-Syrokomska. Obie panie spotkały się ponownie w 1968 r. Dokonały wówczas pierwszego kobiecego przejścia wschodniego filara Trollryggenu w Norwegii. Po kilku latach przerwy wróciła w Alpy i w dniach 19-22 sierpnia 1973 r., wraz z Danutą Gellner-Wach i Stefanią Egierszdorff , pokonała północny filar Eigeru. Zimą 1978 r. brała udział w pierwszym przejściu północnej ściany Matterhornu, w zespole kobiecym z Anną Czerwińską, Ireną Kęsą i Krystyną Palmowską.

Pamir
Wyprawa w Pamir w 1970 r. była jej pierwszym wyjazdem w góry wysokie. Wzięła udział w ekspedycji pod kierownictwem Andrzeja Zawady i zdobyła wówczas Pik Lenina, swój pierwszy siedmiotysięcznik.

Hindukusz
W 1972 r. pojechała na zorganizowaną przez Koło Warszawskiego Klubu Wysokogórskiego wyprawę pod kierownictwem Janusza Kurczaba. 14 i 15 sierpnia uczestniczyła w pierwszych wejściach na szczyty W.82 i W.81. A kilka dni później, 23 sierpnia, jako pierwsza Polka stanęła na wierzchołku Noszaka, najwyższego afgańskiego szczytu.

Kaukaz
17 marca 1981 r. uległa ciężkiemu wypadkowi na Elbrusie. Potrącona przez alpinistę spadła kilkadziesiąt metrów, a upadek doprowadził do otwartego złamania kości udowej.

Ameryka Południowa
W 1985 r. w Andach Argentyńskich przeszła południową ścianę Aconcagui. Dokonała tego w stylu alpejskim, wraz ze Szwajcarem Stéphane Schaffterem.
Trzy lata później brała udział w próbie zdobycia Cerro Torre w Patagonii, w zespole kobiecym.

Himalaje i Karakorum
W 1975 r. zorganizowała i kierowała kobiecą wyprawą na Gasherbrumy. 11 sierpnia uczestniczyła w pierwszym wejściu na niezdobyty Gasherbrum III. Wyprawa ta zaowocowała polskim kobiecym rekordem wysokości.
W 1978 r. pojechała na Mount Everest i 16 października stanęła na wierzchołku tej najwyższej góry świata. Dokonała tego jako pierwszy Polak, pierwsza Europejka i trzecia kobieta. Osiągnęła tym sposobem polski rekord wysokości.
W kolejnych latach odnosiła dalsze sukcesy w Himalajach i w Karakorum.
15 lipca 1985 r. zdobyła Nanga Parbat. Było to pierwsze wejście czysto kobiece, w zespole z Anną Czerwińską i Krystyną Palmowską.
Rok później, 23 czerwca, jako pierwsza kobieta, a zarazem pierwszy Polak, zdobyła K2.
18 września 1987 r., wraz z Ryszardem Wareckim, stanęła na szczycie Sziszapangmy.
Na wierzchołku Gaszerbruma II stanęła 12 lipca 1990 r., a rok później, 16 lipca, wraz z Ewą Pankiewicz zdobyła Gaszerbrum I.
W 1991 r. weszła na kolejne dwa ośmiotysięczniki. 26 września samotnie osiągnęła wierzchołek Czo Oju, zaś 22 października 1991 r. stanęła na swoim ósmym ośmiotysięczniku - Annapurnie. Było to samotne wejście, południową ścianą. Przez pewien czas podważano sukces Rutkiewicz. Obserwujący ją z bazy koledzy pomylili osoby i uznali, że nie weszła na szczyt. Na szczęście udało się wywołać jedno zdjęcie z wierzchołka i to zakończyło dyskusje. Sytuację tę jednak bardzo przeżyła.

W 1992 r., razem z Arkadiuszem Gąsienicą-Józkowym, wzięła udział w kierowanej przez Carlosa Carsolio, meksykańskiej wyprawie na Kanczendzongę. Pierwszy atak szczytowy zakończył się niepowodzeniem, a do drugiego wyszła Rutkiewicz z Carsolinem, szli jednak osobno. Himalaistka nie była w najlepszej formie, poruszała się wolno i nie czuła się dobrze. Meksykanin zdobył wierzchołek i podczas zejścia spotkał Rutkiewicz na wysokości 8200 m. Mimo braku sprzętu biwakowego Polka zamierzała przeczekać noc i kontynuować wejście następnego dnia. Carsolio był ostatnią osobą, która widziała Rutkiewicz żywą. Jej ciała nigdy nie odnaleziono. Alpinistka miała 49 lat.

Góry były jej pasją, ale pogoń za realizacją pasji doprowadziła ją do samotności i wyobcowania. Była ambitna, charakterna, uparta i twarda, a przy tym przez wielu uważana za bardzo kobiecą.

Nawet, kiedy nie przebywała w górach, jej życie i tak toczyło się wokół wypraw (dookoła to może chodzić lisek płotka… czy jakoś tam). Poświęcała czas na spotkania z publicznością, przygotowywała kolejne wyprawy. Była autorką i współautorką kilku książek. A podczas wyjazdów realizowała filmy o górach wysokich, pracowała także przy filmach Krzysztofa Langa.

Otrzymała wiele wyróżnień i odznaczeń, zarówno polskich, jak i zagranicznych.

Była związana z Klubem Wysokogórskim we Wrocławiu, a później w Warszawie.

Archiwalnych nagrań z udziałem Wandy Rutkiewicz posłuchać można na stronie Polskiego Radia: http://www.polskieradio.pl/68/787/Tag/17594

{youtube}qmEykTD0pQI{/youtube}

Anna Makowska

Źródła:
-Wielka Encyklopedia Gór i Alpinizmu tom VI, Wydawnictwo Stapis
-Wikipedia
-wspinanie.pl/2012/05/uplynelo-20-lat-od-zaginiecia-wandy-rutkiewicz
-drytooling.com.pl/baza/ludzie/1004-wanda-rutkiewicz
-podroze.onet.pl/ciekawe/wanda-rutkiewicz-zycie-w-drodze-na-szczyt-legendarnej-polskiej-himalaistki/dqpbj
-www.wrozka.com.pl/rozwoj-osobisty/573-2012/08170/6950-krolowa-gor?showall=&start=2

Źródło zdjęcia:
-wiadomosci.onet.pl/kiosk/rosyjska-ruletka-wandy-rutkiewicz/4jymke