Babia Góra jest najwyższym szczytem Beskidu Żywieckiego i równocześnie najwyższym masywem w całych Beskidach Zachodnich. Nie bez powodu nazywana jest więc „Królową Beskidów”. 


Babia Góra jest długim na ok. 10 km masywem, którego zachodnią granicę stanowi Przełęcz Jałowiecka Północna (998 m n.p.m.), a wschodnią - Przełęcz Krowiarki (1012 m n.p.m.). Góra posiada sześć wierzchołków, z których najwyższy jest Diablak (1725 m n.p.m.). Pozostałe, licząc od zachodu, to kolejno: Mała Babia Góra (1517 m n.p.m.), Kościółki (1620 m n.p.m.), Gówniak (1617 m n.p.m.), Kępa (1521 m n.p.m.) i Sokolica (1367 m n.p.m.). Małą Babią Górę od Kościółków oddziela przełęcz Brona (1408 m n.p.m.), natomiast Kościółki od Diablaka - Lodowa Przełęcz (1606 m n.p.m.).

leksykon-szczytow-beskidzkich-babia-gora-m-1
Na Babiej Górze znajduje się wiele jeziorek. Największy z nich jest Mokry Stawek, położony na wysokości 1025 m n.p.m. Ma on powierzchnię ok. 450 m kwadratowych i głębokość ok. 2 – 2,5 m. Pozostałe jeziorka to m.in.: Zimny Stawek, Czarne Oko, Marków Stawek, Mały Stawek czy Mułowy Stawek. Na wysokości 1625 m n.p.m. znajduje się również najwyżej położone źródło w Beskidach – Głodna Woda.


Masyw Babiej Góry kryje w sobie ok. 20 jaskiń. Największa i najgłębsza znajdują się po słowackiej stronie granicy, w rejonie Małej Babiej Góry - pierwsza ma długość 60 m, druga: 50 m długości i 16 m głębokości. Największą jaskinią po polskiej stronie jest Dymiąca Piwnica, położona na wysokości 1377 m n.p.m. na południowym zboczu Sokolicy. Ma ona długość 55 m i głębokość 10,5 m. Najwyżej położoną z babiogórskich jaskiń jest natomiast Diabla Koleba. Znajduje się ona na wysokości 1710 m n.p.m. pod szczytem Diablaka.


Z racji swojej wysokości, Babia Góra jest jedynym szczytem Beskidów, na którym występują piętra roślinności powyżej regla górnego. Subalpejskie piętro kosodrzewin obecne jest na wysokości 1400 - 1650 m n.p.m., natomiast wyżej spotkać można alpejskie piętro hal. „Królowa Beskidów” jest także znana z nagłych zmian pogody, gwaltownych burz i wiatrów halnych. W zimie na stromych, północnych stokach Babiej Góry schodzą lawiny.


Znaczna część masywu objęta jest ochroną w ramach Babiogórskiego Parku Narodowego. Został on utworzony w roku 1954, a od roku 1976 należy do światowej sieci rezerwatów biosfery UNESCO. Powierzchnia parku wynosi obecnie 3392 ha, powierchnia otuliny to kolejne 8437 ha.


W najwyższym punkcie Babiej Góry – na Diablaku – znajduje się zbudowany w 1876 roku pomnik, upamiętniający 70. rocznicę wizyty na szczycie arcyksięcia Józefa Habsburga. Obok umieszczono tablicę pamiątkową, poświęconą Janowi Pawłowi II, a nieco dalej - figurę Matki Bożej Królowej Babiej Góry. Ze szczytu widoczna jest panorama, obejmująca m.in.: Beskid Żywiecki, Śląski, Mały, Makowski, Wyspowy, Gorce, Kotlinę Orawsko-Nowotarską, Tatry Wysokie, Zachodnie, Bielskie i Niżne oraz Wielką i Małą Fatrę.

leksykon-szczytow-beskidzkich-babia-gora-m-3
Turystyka
Przez wierzchołek Diablaka biegnie czerwony szlak (odcinek Głównego Szlaku Beskidzkiego). Czas wejścia nim ze Schroniska Markowe Szczawiny wynosi ok. 1.40 godz., zejścia – ok. 1.15 godz. Tym samym szlakiem podchodzić można również od strony Przełęczy Krowiarki (↑2.30 godz. ↓1.30 godz.). Na szczyt prowadzi także szlak zielony z Kiczor (↑3.45 godz. ↓3.15 godz.) lub od strony Przełęczy Jałowieckiej Północnej (↑2.30 godz. ↓2 godz.), szlak żółty (tzw. Perć Akademików) ze Schroniska Markowe Szczawiny (↑1.50 godz. ↓1.30 godz.) i niebieski z Przełęczy Jałowieckiej Północnej (↑2.30 godz. ↓2 godz.). Na Diablak dostać się można również od strony słowackiej. Prowadzi tam żółty szlak (przedłużenie Perci Akademików) ze schroniska Slana Voda (↑4 godz. ↓2.25 godz.). Szlakiem czerwonym z Orawskiej Półgóry można wejść także na Małą Babią Górę (↑3.30 godz. ↓3.15 godz.).
Pod szczytem Babiej Góry znajduje się wspomniane już schronisko Markowe Szczawiny. Obiekt ten otwarto w roku 1906, a następnie - w latach 1922 – 1925 - znacznie rozbudowano. Nosi on imię swojego głównego twórcy, Hugona Zapałowicza - botanika, geologa, twórcy lokalnego oddziału PTT i wielkiego pasjonata babiogórskiej przyrody. Oryginalny budynek schroniska służyl do roku 2007, kiedy to został rozebrany. Dwa lata później otwarto w jego miejscu nowoczesny obiekt. Obok znajduje się dyżurka GOPR oraz niewielkie muzeum turystyczne.


Ciekawostki:
• W roku 1806 powstało na Diablaku prawdopodobnie pierwsze w całych Beskidach, stałe schronienie turystyczne. Była to drewniana wiata, wzniesiona z okazji wizyty na szczycie arcyksięcia Józefa Habsburga.
• Pod wierzchołkiem Diablaka, na wysokości 1616 m n.p.m. istniało kiedyś schronisko, zbudowane w 1905 roku przez niemiecką organizację turystyczną Beskidenverein. Działało ono do roku 1936, a następnie przejęte zostało przez Polskie Lasy Państwowe. W roku 1949 budynek dawnego schroniska spłonął, a dziś jedyne pozostałości po nim widoczne są przy zielonym szlaku, prowadzącym w stronę Stańcowej Polany.
• Badacze UFO twierdzą, że jedna z babiogórskich jaskiń, leżących po słowackiej stronie granicy – tzw. „Księżycowa Jaskinia” - została wydrążona przez istoty pozaziemskie i posiada metalowe ściany. Zdaniem ufologów pod Diablakiem istnieje również jaskinia o ścianach zbudowanych ze szkła i prowadząca do wnętrza ziemi.
• Według ludowych podań, na Babiej Górze odbywały się sabaty czarownic. W jaskiniach na szczycie zbójnicy mieli więzić porywane z okolicznych wsi kobiety i to własnie od nich góra wzięła swoją nazwę.

Adam Nietresta