Stefan Żeromski urodził się 14 października 1864 r. w Strawczynie koło Kielc. Zmarł 20 listopada 1925 r. w Warszawie. Był powieściopisarzem, dramaturgiem, nowelistą, publicystą. Między 1892, a 1921, pomieszkiwał wielokrotnie w Zakopanem.
Stąd silnie widoczne związki Żeromskiego z Tatrami. Opierały się one przede wszystkim na wielkim przeżywaniu czaru gór, związanych z nimi ludzi i ich spraw, a także były miejscem przemyśleń dotyczących ogólniejszych problemów narodowo-społecznych.
Zakopane również odegrało ważną rolę w biografii pisarza. Żeromski pozostawił tu trwały pomnik swej pracy społecznej w postaci biblioteki, którą nazwano jego imieniem, a także wielu innych inicjatyw, w które angażował się w czasie wieloletnich pobytów w kurorcie pod Giewontem.
Stefan Żeromski
Zaczęło się wszystko od podróży do Lwowa, gdzie po raz pierwszy i na głos zaczął mówić o chęci wycieczki i zobaczenia Morskiego Oka.
Tatry miały być także antidotum na wykrytą u pisarza gruźlicę. Kurację w Zakopanem zalecił mu dr Władysław Matlakowski.
Już pierwsza podróz na miejsce wozem konnym wzbudziły zachwyt i podziw u Żeromskiego. Pisał wtedy o Tatrach: "Osobliwe góry: takich nie ma w Tyrolu ani w Szwajcarii- takich lodowatych, zimnych, przerażających dzikością".
Ostatecznie, do Zakopanego przybył 25 kwietnia 1892 r. i zamieszkał przy ulicy Kościeliskiej. Obecnie dom ten nosi nazwę Cicha.
Wątłe zdrowie nie pozwoliło Żeromskiemu na zaistnienie w kręgu wspinaczkowej "elity" i taterników.
Swoją górską pasję przeżywał bardzo intymnie i jak na indywidualistę przystało. Zwiedził wszystkie atrakcyjne doliny i hale oraz łatwiejsze szczyty. Bywał także niejednokrotnie w Tatrach od strony słowackiej.
Ostatecznie w 1920 r., Polskie Towarzystwo Tatrzańskie nadało mu tytuł członka honorowego.
Opisy Tatr i tatrzańskiej przyrody Żeromskiego były wielokrotnie cytowane i wykorzystywane przy różnych okazjach przez badaczy i "ludzi gór" czy zajmujących się Tatrami bezpośrednio.
Szczególna więź i zagorzała przyjaźń (mimo oczywistej różnicy wieku) łączyła Żeromskiego z Witkiewiczem, który to w dużej mierze zapoznał pisarza ze stylem podhalańskim, mentalnością góralskiego ludu oraz tatrzańskim krajobrazem.
Był stałym bywalcem restauracji Karpowicza (ulubione miejsce spotkań młodopolskiej cyganerii, gdzie przebywał też Kazimierz Tetmajer i Jan Kasprowicz oraz Tymon Niesiołowski czy Tadeusz Miciński.
Stefan Żeromski
Dzięki pobytom w Zakopanem poznał również bliżej wspomnianego już Władysława Matlakowskiego (lekarz i zarazem pisarz), księdza Józefa Stolarczyka, Władysława Zamoyskiego, a nawet Józefa Piłsudskiego i jego brata.
Pisarz był też częstym gościem kolejnej Mekki artystów- restauracji i kawiarni Piotra Przanowskiego.
Ostatecznie sprowadził do Zakopanego kilka skrzyń książek i pomógł stworzyć Bibliotekę i Czytelniczę Publiczną.
Angażował się również w działalność polityczna, a po zakończeniu I wojny światowej na krótko został przewodniczącym Rady Narodowej. Pisałwtedy tak:
"Powierzono mi niemal dyktaturę nad Zakopanem i okolicznymi dolinkami."
Wielkie dzieła pisarza lub ich znaczące fragmenty powstały właśnie tu- w Zakopanem, wśród Tatr, górali, tutejszej kultury będącej inspiracją i natchnieniem. Mowa tu o takich znamienitych działach jak "Ludzie bezdomni", "Nawrócenie Judasza", "Zamieć".
Elementy kultury i gwary zakopiańskiej, a także miejsce akcji nad Smreczyńskim Stawem da się bez trudu odnaleźć w jego "Popiołach".
Chociaż pod koniec życia, bardzo juz schorowany Żeromski, zamieszkał w Warszawie i często przebywał nad morzem, o Tatrach jednak pamiętał. W jednej z ostatnich wypowiedzi spisanej przez Walerego Goetla, podkreślał on swoje gorące poparcie dla ochrony Tatr oraz idei utworzenia w Tatrach Parku Narodowego.
Bartosz Michalak
ŹRÓDŁA:
- Tatry w twórczości Żeromskiego- ulotka Tatrzańskiego Parku Narodowego;
- internet.
