Gorce słyną z widowiskowych polan, a jedna z najbardziej znanych znajduje się na szczycie Lubania. Mało jest również gór, które mogą pochwalić się równie bogatą historią i podobną liczbą atrakcji turystycznych.
Szczyt Lubania stanowi najwyższą kulminację pasma położonego w południowo-wschodniej części Gorców. Ma ono ok. 20 km długości i ciągnie się od Przełęczy Knurowskiej (846 m n.p.m.) na zachodzie do Krościenka nad Dunajcem na wschodzie. Od sąsiednich pasm Lubań wyraźnie oddzielają potoki - Furcówka i Knurowski na zachodzie, Ochotnica na północy oraz Kluszkowianka i Krośnica na południu. Część południowej granicy Pasma Lubania wyznacza także Dunajec. Na południu masyw Lubania sąsiaduje również - przez Przełęcz Drzyślawa (650 m n.p.m.) - z górą Wdżar (767 m n.p.m.).
Lubań ma dwa wierzchołki: wyższy wierzchołek wschodni wznosi się na wysokość 1225 m n.p.m. i w niektórych źródłach nazywany jest Średnim Groniem, wysokość niższego wierzchołka zachodniego wynosi natomiast 1211 m n.p.m. Między oboma wierzchołkami rozpościera się rozległa polana, nazywana Wierchem Lubania. W jej południowej części widoczne są wychodnie skalne zwane Samorodami.
Krzyż papieski na Lubaniu. W tle widok na Jezioro Czorsztyńskie
Na południowych stokach Lubania znajduje się Rezerwat Przyrody Modrzewie. Został on założony w roku 1959 i zajmuje powierzchnię 10,43 ha. Ochronie podlega w nim drzewostan modrzewiowy, w którym część okazów liczy sobie powyżej 120 lat.
Turystyka
Na Lubań wejść można szlakami: czerwonym z Przełęczy Knurowskiej (↑4 godz. ↓3 godz.) lub z Krościenka nad Dunajcem (↑3.45 godz. ↓2.30 godz.), zielonym z Ochotnicy Dolnej (↑2.40 godz. ↓1.35 godz.) lub z Grywałdu (↑2.30 godz. ↓1.30 godz.) oraz niebieskim z Ochotnicy Dolnej (↑2.40 godz. ↓1.30 godz.) lub z Kluszkowiec (↑2.30 godz. ↓1.40 godz.). Na szczyt prowadzi też zielony szlak z Tylmanowej (↑2.30 godz. ↓1.20 godz.).
W okresie od czerwca do sierpnia na Lubaniu działa studencka baza namiotowa, której gospodarzem jest Studenckie Koło Przewodników Górskich w Krakowie. Baza oferuje ok. 56 miejsc noclegowych. Z Wierchu Lubania podziwiać można jedną z najpiękniejszych panoram w całych Gorcach. Obejmuje ona Jezioro Czorsztyńskie wraz z leżącymi nad nim zamkami w Czorsztynie i Niedzicy, Pieniny Spiskie, Tatry Bielskie oraz Tatry Wysokie.
Dawniej na Lubaniu istniały dwa schroniska górskie. Pierwsze zbudowane zostało w latach 1936 – 1939 przy Samorodach i przetrwało do września roku 1944. Budynek został spalony przez Niemców walczących z działającymi w rejonie Lubania polskimi partyzantami. Drugim schroniskiem była bacówka na polanie Wyrobki (południowe zbocze Lubania), zbudowana w latach 1973 – 1974. Również ten obiekt uległ zniszczeniu w wyniku pożaru, do którego doszło w roku 1978. Ostatnio pojawiły się plany zbudowania na Lubaniu kolejnego schroniska. Ma się ono znajdować w miejscu przedwojennego obiektu (przy Samorodach), a jego otwarcie planowane jest na zimę 2014 roku.
Tablica pamiątkowa w ruinach pierwszego schroniska na Lubaniu
Na Lubaniu znajduje się tablica informacyjna z opisem widocznej stąd panoramy oraz ołtarz papieski, upamiętniający gorczańskie wycieczki Karola Wojtyły. W pobliżu umieszczono także krzyż poświęcony dwóm partyzantom zabitym przez Niemców podczas pacyfikacji pierwszego z tutejszych schronisk. W ruiny tego ostatniego wmurowano też tablicę przypominającą o schroniskach utraconych przez Polskę na dawnych Kresach Wschodnich.
Ciekawostki
• Do lat 70-tych ubiegłego wieku na Wierchu Lubania istniał okresowy staw. Niewielkie jeziorko powstało w zagłębieniu terenu po obfitych opadach deszczu.
• Mikroklimat Pasma Lubania jest suchszy i cieplejszy niż w innych częściach Gorców.
• Pierwszy szlak turystyczny na Lubań wyznakowano w roku 1912 z Krościenka nad Dunajcem.
• Do roku 1881 Lubań nazywany był Luboniem. Nazwę szczytu zmieniono, aby nie mylił się on z Luboniem Wielkim w Beskidzie Wyspowym. Część okolicznych mieszkańców określała natomiast Lubań nazwą Patryja, oznaczającą wieżę triangulacyjną, która na szczycie stała do lat 70-tych ubiegłego wieku.
• Lubań zawsze cieszył więc wśród miejscowych złą sławą. Według jednej z lokalnych legend, swego czasu pewien baca, który na szczycie wypasał owce, miał dopuścić się straszliwego grzechu i za karę wraz z juhasami zapadł się pod ziemię. Od tego czasu w dniu świętego Jakuba, czyli 25 lipca, spod ziemi dochodzić mają wołania pasterzy i dzwonki owiec. Na Lubaniu podobno znajdowały się także kryjówki zbójników, miało tu również dochodzić do pojedynków między czarownikami.
• Na oddzielającej Lubań od góry Wdżar Przełęczy Drzyślawa grzebano dawniej ludzi, o których myślano, iż są wampirami. Sam Lubań był z kolei miejscem, gdzie chowano samobójców.
• W miejscu, gdzie dziś znajduje się przecinająca Przełęcz Knurowską szosa z Harklowej do Tylmanowej już w średniowieczu biegł trakt ze Starego Sącza na Podhale. Szlak ten określano mianem „ochodnika”, od czego swą nazwę wzięła leżąca u stóp Lubania Ochotnica. W roku 1911 Austriacy zbudowali tu strategiczną drogę wojskową, która miała umożliwić transport dużych oddziałów na wypadek wojny.
• W rejonie leżącego w Paśmie Lubania szczytu Jaworzyny znajduje się rumowisko skalne zwane Zbójeckimi Stołami oraz dwie jaskinie - Zbójeckie Dziury. Według lokalnych podań, miał tu ukrywać zrabowane kosztowności słynny XVIII - wieczny zbójnik, Józef Baczyński. Podobno swój początek mają tu również tajemnicze, podziemne labirynty.
• Znajdujący się w Paśmie Lubania przysiółek Studzionki (ok. 900 m n.p.m.) jest jedną z najwyżej położonych i zamieszkanych przez cały rok osad w Polsce. Można tu odwiedzić izbę etnograficzną i zatrzymać się w niewielkim schronisku.
Adam Nietresta
