W Bieszczadach Polska graniczy z dwoma państwami: Słowacją i Ukrainą. Bardzo często szlaki turystyczne przebiegają dokładnie w tym samym miejscu co granice. Niekiedy to słupki graniczne wyznaczają trasę wędrówki. Ze względu na swoją atrakcyjność oraz nieszczególnie wymagające wzniesienia, szlaki te często są eksplorowane przez różnej maści miłośników Bieszczad.

Ich atrakcyjność dodatkowo zwiększa fakt, iż pokrywają się również ze słowackimi szlakami turystycznymi, dzięki czemu bez trudu możemy dotrzeć na słowacką część tych pięknych gór. Zapraszam na podróż wzdłuż granicy ze Słowacją.

Dziurkowiec widok na wschód, fot: Jacek Bazan

Dziurkowiec widok na wschód, fot: Jacek Bazan

Wschodnie pasmo graniczne Bieszczadów jest nieco wyższe niż zachodnie. Rozpoczyna się od rzeki Roztoki oraz Przełęczy nad Roztokami (801 m n.p.m.), na której to przełęczy, znajduje się turystyczne przejście graniczne dla pieszych, rowerów i wózków inwalidzkich. Chcąc dostać się na szlak prowadzący wzdłuż granicy, należy wejść na Okrąglik (1101 m n.p.m.). Na szczyt ten można się dostać się, niebieskim szlakiem z Roztok Górnych (2h ), czerwonym szlakiem z Cisnej (4h ) oraz czerwonym szlakiem z miejscowości Smerek (3,15 h ). Pomimo niewielkiej wysokości, na jaką wznosi się ten szczyt, jest on bardzo atrakcyjny ze względu na swoje walory widokowe. Z tego miejsca możemy oglądać słowacką część Bieszczadów na południu, natomiast w kierunku wschodnim, zachodnim i północnym, polskie szczyty oraz liczne doliny rzeczne i mniejsze wzgórza.

Płasza widok w stronę Okrąglika, fot: Jacek Bazan

Płasza, widok w stronę Okrąglika, fot: Jacek Bazan

Jedną z osobliwości tego szczytu jest obecność między innymi fiołka dackiego, który w Polsce występuje wyłącznie w Bieszczadach, na górskich łąkach. W okolicy tego szczytu znajduje się wiele okopów, pamiątek po działaniach wojennych.

Płasza, widok w stronę Okrąglika, fot: Jacek Bazan

Płasza, widok w stronę Okrąglika, fot: Jacek Bazan

Wędrując dalej niebieskim szlakiem wzdłuż granicy, docieramy do kolejnej kulminacji, którą jest Kurników Beskid (1015 m n.p.m.). W tym miejscu ze szlakiem niebieskim oraz granicą państw spotyka się granica Słowackiego Narodowego Rezerwatu Naturalnego Pl’asa. Strumienie rozlicznie biorące swój bieg z północnych oraz południowych grzbietów tego pasma należą zarówno do wododziału Morza Bałtyckiego jak i Morza Czarnego. Kolejnym szczytem leżącym na tym szlaku jest Płasza (1162 m n.p.m.). Na grzbiecie i północnych stokach znajdują się ślady okopów z obu wojen światowych. Szczyt pokrywa połonina, z której możemy dostrzec Smerek i Połoninę Wetlińską w całej swojej okazałości. Na prawo znajduje się Wielka Rawka, Na półnoncym zachodzie Jasło, Fereczata oraz Łopiennik. Kończy się tutaj granica rezerwatu Pl’asa, a zaczyna się rezerwat Jaraba Skała. Następnym szczytem jest Dziurkowiec (1188 m n.p.m.). Stąd już bardzo niedaleko do Rabiej Skały (1199 m n.p.m.), od którego to szczytu swoją nazwę wziął rezerwat Jaraba Skała. Osobliwością tego szczytu jest bardzo rzadko występująca w tych górach kilkudziesięciometrowa przepaść z bardzo efektownym widokiem na słowacką stronę Bieszczadów. Dodatkowo, w tym miejscu, jak i w kilku innych na tej trasie, można przejść na słowacką stronę w kierunku miejscowości Nowa Siedlica. Z tego szczytu widać również miejsce, w którym niegdyś znajdowała się wieś Ruskie, w której to wsi, dzisiaj wyludnionej, zachowało się znacznie więcej pozostałości osadnictwa bieszczadzkiego niż po polskiej stronie.

Podejście na Dziurkowiec od Płaszej, fot: Jacek Bazan

Podejście na Dziurkowiec od Płaszej, fot: Jacek Bazan

Kolejnymi ważnymi szczytami na tym szlaku są Czoło (1159 m n.p.m.), Hrubki (1186 m n.p.m.) oraz Wielka Rawka (1304 m n.p.m.), która jest najwyższym szczytem całego pasma. Między Hrubkami a Wielką Rawką znajduje się bardzo charakterystyczny punkt: Kremenaros (Krzemieniec). Wznoszący się na wysokość 1221 m n.p.m. Krzemieniec jest miejscem spotkania się granic: Polskiej, Słowackiej oraz Ukraińskiej. Na znak tego, w miejscu styku granic, postawiony został wysoki słup w kształcie graniastosłupa trójkątnego, który na każdej ze swoich ścian posiada tablicę informacyjną z godłem państwowym w języku odpowiednim dla danego państwa. Aby zejść ze szlaku, należy udać się 0,40 h w kierunku Wielkiej Rawki i dalej, w wybranym przez nas kierunku.

Ciekawostki

- Nazwa szczytu Rabia Skała wzięła się od koloru urwiska skalnego, które, będąc ogromną rzadkością w Bieszczadach, występuje właśnie tutaj. Nazwa pochodzi od ukraińskiego słowa riabyj czyli „pstry”

Widok na Tatry z Paportnej, fot: Jacek Bazan

Widok na Tatry z Paportnej, fot: Jacek Bazan

- Z górą tą związana jest również słowacka legenda o Złej Dziewce, którą niektórzy zwali również Babą z Kaczymi Nogami. Zmuszała ona wieśniaków z okolicznych wiosek do katorżniczej pracy, osoby nieposłuszne były przez Babę mordowane. Poddani postanowili szukać sprawiedliwości u swojego króla, więc poskarżyli się królowi węgierskiemu, Maciejowi Korwinowi, który sam udał się na ratunek poddanym. Policzył się z potworem mieczem na stokach Rabiej Skały, a spadający w przepaść trup rozwalił pół góry i po wsze czasy zakopany został pod rumowiskiem skalnym.

- W przeciwieństwie do innych części Bieszczadów, w paśmie granicznym dość dobrze zachowały się leśne polany i górskie pastwiska, na których prowadzono intensywną gospodarkę pasterską jeszcze w latach 60-tych ubiegłego wieku. Dzisiaj, połoniny te obfitują w borówki oraz ogromnie atrakcyjne widoki w każdym kierunku, zarówno na Polską, Słowacką jak i Ukraińską część Bieszczadów.

- Dawniej, Dziurkowiec był przez miejscową ludność nazywany Wielkim Beskidem lub Trzema Granicami, gdyż spotykały się tu granice trzech wsi: Runiny, Zboja i Smereka.

- Na szczytach tych znajdują się liczne okopy, przez Dziurkowiec przebiegała niemiecka droga wojenna biegnąca serpentynami z doliny Chomowa.

- Ciekawym śladem przeszłości znajdującym się w opustoszałej wsi Ruskie są pozostałości
XIX-wiecznego pocztowego traktu cesarskiego.

Szymon Jagustyn

 Źródła:
- Bieszczady dla prawdziwego turysty – przewodnik, Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, Pruszków 2000;
- Bieszczady i Góry Sanocko-turczańskie: mapa turystyczna. Skala 1:75 000, 2000.