Podróżując wirtualnie po Tatrach, wróćmy jeszcze na chwilę Leksykonem do przepięknego i przecudnego rejonu Tatr, jakim jest rejon Orlej Perci.

Orla Perć (słow. Orlia prť, niem. Adlerweg, węg. Sas-út)

Opis i lokalizacja:

"Jedyny w swoim rodzaju, nader fantastyczny szlak grzbietowy." (J. Chmielowski, 1908 r.)

Jest to najtrudniejszy i najbardziej niebezpieczny szlak w Tatrach. Znawcy gór powiadają, że nawet w Alpach trudno znależć równie urokliwy i przepiękny odcinek udostępniony dla turystów. Prowadzi poprzez stoki, granie, przełęcze i szczyty- między przełęczami Zawrat i Krzyżne i dalej grzbietem Wołoszyna na Polanę pod Wołoszynem. Jest też najdłuższym graniowym szlakiem w Tatrach Wysokich, prowadzący większością długiej wschodniej grani Świnicy- jest to zatem boczna grań Tatr Wysokich.

Odcinek od Krzyżnego do Polany pod Wołoszynem jest od 1932 roku zamknięty i nie przewiduje się jego otwarcia.
Na Orlej Perci przeważają trawersy. Miejscami szlak prowadzi wyłącznie granią. Z powodu jednak ukształtowania terenu często oddala się od niej, przez co omija szczyty i turnie. Jako szlak główny, Orla Perć jest oznakowana kolorem czerwonym. Na szlaku znajdują się ułatwienia (łańcuchy, klamry i 2 stalowe drabinki). Mimo to szlak ten nie jest odpowiedni dla początkujących turystów górskich i wymaga pewnego obycia z górami, a przede wszystkim sposobem korzystania z łańcuchów czy umiejętności wyszukiwania właściwych chwytów i stopni co jest szczególnie istotne przy złej pogodzie.
Ekspozycje na szlaku są stosunkowo silne, stąd szlak ten jest odradzany osobom z lękiem wysokości (zalecane jest dobre przygotowanie turystyczne, niewrażliwość na przepaście, pewność ruchu).
Od czasu otwarcia go w roku 1906, zginęło tu ponad 120 osób.

Turystyka i wspinanie:

W rejony Orlej Perci prowadzi wiele popularnych szlaków. Część z nich jest równocześnie często też samodzielnym celem wycieczek.

I tak, Orla Perć jest osiągalna od strony:
-Kasprowego Wierchu i Świnicy;
-Doliny Gąsienicowej ze schroniska „Murowaniec” (tu istnieje kilka możliwości);
-Doliny Pięciu Stawów Polskich ze schroniska (również na kilka sposbów).

Tatry. Autor: Piotr Grochala/portalgorski.pl

Najlepszymi punktami wypadowymi na Orlą Perć są schronisko „Murowaniec” na Hali Gąsienicowej i schronisko w Dolinie Pięciu Stawów Polskich.

Orlą Percią (i wycieczkę w tamte rejony) można też podzielić na kolejne etapy. I tak popularnie wyróznić można odcinki:
-Zawrat – Kozia Przełęcz (szczyt: Mały Kozi Wierch). Od lipca 2007 r. ruch turystyczny na odcinku Zawrat – Kozia Przełęcz jest jednokierunkowy;
-Kozia Przełęcz – Kozi Wierch (szczyty: Kozie Czuby, Kozi Wierch). Od lipca 2007 r. ruch turystyczny na odcinku Kozia Przełęcz – Kozi Wierch jest jednokierunkowy (nie licząc dwukierunkowego gzymsu pod Kozią Przełęczą);
-Kozi Wierch – Skrajny Granat (szczyty: Kozi Wierch, Zadni Granat, Pośredni Granat, Skrajny Granat);
-Skrajny Granat – Krzyżne (szczyt: Skrajny Granat). Trzeba wiedzieć, że z tego odcinka nie ma możliwości wcześniejszego zejścia ze szlaku.

Przejście całego szlaku zajmuje w warunkach letnich 6-8 godzin.
Kolejna część Orlej Perci prowadząca granią Wołoszyna, z częściowym obejściem jej ostrza, jest zamknięta dla ruchu turystycznego. Ze względu na ochronę przyrody (cały teren Wołoszyna stanowi obszar ochrony ścisłej) nie przewiduje się jej otwarcia.
Odcinek między Świnicą i Zawratem, również oznakowany na czerwono, nie jest częścią Orlej Perci!

Mały Kozi Wierch. Fot. Grzegorz Dąbek

Historia:

Pomysłodawcą budowy Orlej Perci był Franciszek Henryk Nowicki- poeta młodopolski i piewca Tatr. Zaproponował on wytyczenie drogi od Wodogrzmotów Mickiewicza przez Wołoszyn, Krzyżne, Granaty, Kozi Wierch i dalej do Zawratu, gdzie szlak łączyłby się z istniejącym już szlakiem na Świnicę, a dalej biegnąć przez Kasprowy Wierch i Czerwone Wierchy aż do Doliny Kościeliskiej (1901 r.).
Nazwę tą również zaproponował Nowicki.

Ostatecznie, szlak został wyznaczony i opracowany w latach 1903–1906. Było to możliwe głównie dzięki Towarzystwu Tatrzańskiemu oraz wielkiemu miłośnikowi Tatr, księdzu Walentemu Gadowskiemu (znany ze swoich twardych, radykalnych przekonań).
W latach 1904 i 1911 wytrasowano szlaki łącznikowe- pozwalają one na pokonywanie trasy w krótszych odcinkach (Na początek budowy, wszyscy wypili butelkę tokaju, pamiętającego czasy powstania styczniowego.). Wielu ówczesnych robotników pracujących przy budowie szlaku (tzw. budorów) na skutek trudnych i wymagających warunków pracy, zrezygnowało z niej i uciekło na niższe tereny.

Pod koniec 2006 r. z apelem „Orla Perć – następne stulecie” do władz Tatrzańskiego Parku Narodowego o polepszenie zabezpieczeń na szlaku i zamianę trasy na via ferratę wystąpiły dwie osoby: przewodnik tatrzański Irena Rubinowska i reżyser filmowy Piotr Mikucki.
Władze Tatrzańskiego Ochotniczego Pogotowia Ratunkowego proponowały natomiast demontaż wszystkich klamer i łańcuchów. Argumentowały, że tak trudny szlak powinien być dostępny tylko dla ludzi z doświadczeniem taternickim, którzy dysponują i potrafią posługiwać się sprzętem asekuracyjnym. Ostatecznie uznano, że jest to szlak historyczny i pozostanie w niezmienionej formie.

Jako że wiele wypadków miało miejsce podczas mijania się turystów idących w przeciwnych kierunkach, dyrekcja TPN od lipca 2007 r. wprowadziła ruch jednokierunkowy na Orlej Perci na odcinku od Zawratu do Koziego Wierchu. Wyjątkiem jest jednak kilkanaście metrów w okolicy Koziej Przełęczy, gdzie żółty szlak z Doliny Pięciu Stawów Polskich prowadzi po Orlej Perci i to w trudnym terenie.

Droga na Świnice - 2301 m n.p.m., autor: Wiktor Łucka/portalgorski.pl

Ciekawostki:

Skalę trudności szlaku wykorzystał Roman Kołakowski, opisując życie w utworze Orla Perć poświęconym filozofii księdza Józefa Tischnera.
Nadal żywotne i barwne pozostają liczne legendy i historie, np. ta, związane ze Żlebem Drege'a (żleb pomiędzy Granatami i nazwany nazwiskiem pierwszej swojej ofiary- Jana Drege'a, studenta, zginał tam w 1911 r.), o rodzinie Bandrowskich, żlebie Kulczyńskiego itd. Większość nazw wymyślili sami twórcy Orlej Perci.

Ze statystyk TOPR wynika, iż na Orlej Perci dochodzi rocznie do 12% wszystkich wypadków śmiertelnych na terenie całych Tatr (głównie latem i wczesną jesienią, gdy turystów zaskakuje zalegający tam śnieg).

{youtube}BDsVdr3V9P8{/youtube}
{youtube}j3gQ61Bxc-g{/youtube}
{youtube}IYcIBfKwuzs{/youtube}

Bartosz Michalak

ŹRÓDŁA:

- Tatry wysokie- przewodnik taternicki, W. H. Paryski, Warszawa 1984;
- Wielka Encyklopedia Tatrzańska, Z. i W Paryscy, Poznań 2004;
“Najpiękniejsze szczyty tatrzańskie”, J. Kurczab, M. Wołoszyński, Warszawa 1991;
- Tatry Polskie- przewodnik, J. Nyka, Latchoczew 2002;
-Tatry Słowackie- przewodnik, J. Nyka, Latchoczew 2002;
-"Kruca fuks AFABET GÓRALSKI", B. Kuraś i P. Smoleński, Warszawa 2013.