Festiwal Górski im. Andrzeja Zawady w Lądku Zdroju oraz gala Złotych C

Co roku we wrześniu letargiczny Lądek Zdrój odwiedzany głównie przez kuracjuszy zamienia się w prawdziwe królestwo świata górskiego. W tym roku za sprawą gali Złotych Czekanów można śmiało powiedzieć, że Lądek Zdrój został, a wraz z nim 23. Edycja Festiwalu Górskiego absolutnym światowym centrum górskich opowieści.

To tu zjechało ponad 150 gości z 20 krajów - Tommy Caldwell ze Stanów Zjednoczonych, Cholitas Escaladoras z Boliwii, pokaźna ekipa z Korei i Japonii, wyśmienici goście z Europy na czele z Sir Chrisem Boningtonem. Do tego ponad 3000 gości festiwalowych, 29 filmów, w tym 17 premier, 30 książek zgłoszonych do konkursu, 7 głównych aren festiwalowych, w tym dwa namioty: na 2500 i 1000 osób, zawody sportowe, warsztaty, prelekcje, treningi, pokaźna strefa EXPO – to tylko kilka liczb opisujących tegoroczny Festiwal Górski imienia Andrzeja Zawady w Lądku-Zdroju.

Co takiego wydarzyło się w Lądku Zdroju, że górujący nad nim Trojak, w trakcie tego weekendu przyćmił Mont Blanc? Że oczy górskiego świata zwrócone były właśnie na 23 Festiwal Górski im. Andrzeja Zawady?

Festiwal Górski to od zarania dziejów filmy

Festiwal Górski w Lądku Zdroju to święto ludzi gór. Osią, wokół której od lat budowane jest to najstarsze w Polsce wydarzenie, jest festiwal filmowy, podczas którego prezentowane są najlepsze i najciekawsze produkcje o górach oraz spotkania z twórcami.

Do dwóch zdecydowanie najciekawszych premier należy zaliczyć film „Dawn Wall”, traktujący o 6-letnich zmaganiach Tommiego Caldwella oraz Kevina Jorgesona na największym monolicie jakim jest El Capitan w Yosemitach. Ich wyczyn należy do najtrudniejszych wspinaczek klasycznych. Po filmie publiczność mogła na żywo posłuchać Tommiego Caldwella. W niedzielę natomiast Sir Chris Bonington odpowiadał na pytania zaraz po prezentacji wzruszającego filmu „Bonington Mountaineer” reżyserii Briana Halla oraz Keith Partridge.

W Lądku pojawili się również autorzy, a także bohaterowie wielu zagranicznych oraz polskich produkcji, jak: Chasing Balance, Life in Four Elements, Magnetic Mountains, Tomasz Mackiewicz 1973-2018. Na głównej scenie odbyło się również spotkanie z producentami, aktorami a także rodziną Macieja Berbeki odnośnie trwającej właśnie produkcji Broad Peak, która w salach kinowych ma się pojawić 6 marca 2020 roku.

Wśród rekordowej liczby 29 konkursowych tytułów, aż 17 to premiery. W tym dwie światowe („Chasing Balance, „Runcamino”) oraz jedna europejska („Hold Fast”). Filmy konkursowe oceniało nowe, międzynarodowe Jury, w składzie: Suzan Beraza, Alan Formanek, Wojtek Kozakiewicz, Bartłomiej Świderski i Paweł Wysoczański.

Za Najlepszy Film o Górach Wysokich uznany został obraz „Addicted to Altitude". W kategorii Najlepszy Film Wspinaczkowy zwycięzcą został „Reel Rock 12: Stumped". Decyzją festiwalowego jury, najlepszym obrazem w kategorii Człowiek i Góry zostało „Blue Heart", a najlepszym filmem o Sportach Górskich - „Mira". Wśród filmów polskich królował obraz „Dreamland" - to on otrzymał tytuł Najlepszego Filmu Polskiego. Za Najlepszy Film Krótkometrażowy uznano „My Big White Tighs and Me". Grand Prix w konkursie nagród filmowych otrzymał obraz „Dawn Wall".

Renesans literatury górskiej

Można powiedzieć, że górska literatura w Polsce przeżywa prawdziwy renesans. W roku 2013 odbyła się pierwsza edycja konkursu na Książkę Górską Roku. Każda kolejna edycja to wiele spotkań autorskich i głośne książkowe premiery. W tym roku do konkursu dopuszczonych zostało 30 książek, a impreza usamodzielniła się i odbywa się pod nową nazwą – Festiwal Literatury Górskiej.

Festiwal Literatury Górskiej to warsztaty literackie i panele dyskusyjne, spotkanie miłośników literatury faktu, górskich opowieści, poezji, pięknie wydanych albumów z fotografią górską, przewodników i poradników; spotkanie czytelników, jak i autorów. Zwieńczeniem pracy autorów i uhonorowaniem ich dzieł jest doroczny konkurs na Książkę Górską Roku. Obok Konkursu, w trakcie trwania Festiwalu, tradycyjnie już, zorganizowano Księgarnię Górską, w której autorzy popisywali swoje książki. Ciekawą inicjatywą twórców wydarzenia jest Wielkie Czytanie Literatury Górskiej, gdzie tak znamienici goście jak Kinga Baranowska, Krzysztof Wielicki czy Janusz Majer czytali fragmenty książek górskich.

W piątkowe popołudnie wyłoniono laureatów Konkursu „Książka Górska Roku”.

Nagroda publiczności i zarazem czytelników magazynu turystyki górskiej trafiła do Bartka Dobrocha za książkę „Artur Hajzer. Droga Słonia”. W kategorii Tatralia laur zdobył Jan Kiełkowski za „Zdobycie Tatr”. Wśród przewodników, poradników i monografii Książką Górską Roku został przewodnik „Polskie Góry na nartach. Przewodnik skiturowy” Wojciecha Szatkowskiego, Waldemara Czado i Romana Szubrychta, a w kategorii literatura górsko-podróżnicza i reportaż królowała książka „Zwyciężyć znaczy przeżyć. Ćwierć wieku później” Aleksandra Lwowa. Z kolei wśród literatury wspinaczkowej zwyciężyło „Revelations” Jerrego Moffatta i Niall Grimes. W kategorii Górska fikcja literacka i poezja za najlepszą jury uznało książkę Renaty Kijowskiej - „Kuba Niedźwiedź. Historie z gawry”.

Za najlepszą biografię górską uznano dzieło Bartka Dobrocha - „Artur Hajzer. Droga Słonia” i to właśnie ta pozycja zdobyła Grand Prix konkursu Książka Górska Roku 2018.

Dzień po dniu

Choć czwartki zazwyczaj nie należały do zatłoczonych festiwalowych dni, w tym roku było inaczej. Na inauguracji, gdzie jak co roku za przybycie podziękowała żona Andrzeja Zawady - Anna Milewska, duży namiot pękał w szwach. Tego dnia odbyły się jeszcze spotkania z Andrzejem Bargielem, który ze względu na bardzo napięty terminarz zjawił się tylko na swojej prelekcji, po czym wrócił do Zakopanego. Drugim pełnym emocji spotkaniem był panel poświęcony Tomkowi Mackiewiczowi, gdzie na jednej scenie zasiedli Elisabeth Revol, Marek Klonowski oraz żona - Anna Solska-Mackiewicz. Uczestnicy panelu spotkali się w pełnej emocji, lecz przyjacielskiej atmosferze. Dzielili się swoimi wspomnieniami związanymi z człowiekiem, który dla wielu stał się synonimem gonienia swoich marzeń. Oprawę muzyczną spotkania zapewnił Grubson.

Emocji nie oszczędziło też piątkowe spotkanie z Januszem Gołębiem, Maćkiem Ciesielskim, Kacprem Tekielim i Andrzejem Życzkowskim, podczas którego himalaiści opowiadali o przejmujących kulisach akcji ratunkowej na Shivlingu w Himalajach Garwahlu w 2016 roku, podczas której zginął Grzegorz Kukurowski oraz Łukasz Chrzanowski. Tłumy gościły również na prelekcji słoweńskiego alpinisty, tegorocznego laureata nagrody Piolet d’Or Carriere - Andreja Stremfelja. To już drugi Złoty Czekan w jego górskiej karierze. Pierwszy otrzymał w 1992 roku za przejście południowej grani Kangczendżongi. Wraz z nim do Lądka przybyła również Marija, jego żona, z którą to dokonał wielu górskich przejść. Jako ciekawostkę można wspomnieć, iż byli oni pierwszym małżeństwem, które wspólnie stanęło na szczycie Mount Everestu.

Największym jednak zainteresowaniem cieszyło się spotkanie z uczestnikami Narodowej Zimowej Wyprawy na K2. Po raz pierwszy od powrotu z Karakorum spotkali się ze sobą: Krzysztof Wielicki, Janusz Majer, Piotr Tomala, Piotr Snopczyński, Jarosław Botor, Marek Chmielarski, Marcin Kaczkan, Jerzy Natkowski, Denis Urubko i Adam Bielecki. Spotkanie, które często przerywane było śmiechem i oklaskami dotyczyło codzienności na zboczach niezdobytej jak dotąd zimą góry, a także próba zastanowienia się, jak będzie wyglądać kolejna wyprawa. W trakcie spotkania wszyscy uczestnicy wyprawy zostali wyróżnieni przez British Alpine Club. Victor Saunders wręczył polskim himalaistom zimowym nagrodę Spirit of Mountaneering, przyznaną po raz drugi w historii (po raz pierwszy stało się to 9 lat temu). Laur honoruje wspinaczy, dla których wartość życia innych alpinistów jest ważniejsza niż zdobywanie szczytów.

Piolets d’Or pierwszy raz w Polsce

Sobota stoi natomiast pod znakiem gali Złotych Czekanów. To właśnie tutaj, wprost z Chamonix przeniosła się ceremonia rozdania tej najważniejszego nagrody we wspinaczkowym świecie.

Złote Czekany w tym roku otrzymali:
- Marek Holeček, Zdenek Hák (CZ) za całkowite przejście południowo-zachodniej ściany Gaszerbrum I drogą Satisfaction;
- Kazuya Hiraide, Kenro Nakajima (JP) za drogę Shukriya na północno-wschodniej ścianie i trawers szczytu Shispare;
- Frédéric Degoulet, Benjamin Guigonnet, Hélias Millerioux-Mountainman (FR) za wejście na północno-wschodni wierzchołek Nuptse.

Wręczony po raz pierwszy w historii Polski Złoty Czekan trafił w ręce Marka Raganowicza za dwa przejścia: solowe przejście Baffin Island, Ship's Prow, Secret of Silence i pierwsze zimowe solowe przejście Trollveggen.

Jury przyznało również dwa wyróżnienia:
- Chantel Astorga, Anne Gilbert Chase, Jason Thompson (US) za wejście drogą Obscured Perception południowo-zachodnią ścianą Nilkanth;
- Alex Honnold (US) za niewiarygodny wkład w podnoszenie poziomu światowej wspinaczki w 2017 roku.

Piolets d’Or przyznawane są przez kapitułę, złożoną z najwybitniejszych postaci światowego alpinizmu i himalaizmu, a samo zdobycie nagrody uważane jest za ukoronowanie górskich osiągnięć.

Porozmawiajmy o kobietach w górach

Równouprawnienie to w tym roku jeden z głównych tematów 23. Festiwalu Górskiego. W sobotę w Lądku-Zdroju dyskutowano o prawach kobiet w kontekście eksploracji gór i osiągnięć polskich i międzynarodowych alpinistek i wspinaczek. Podczas specjalnego panelu kobiecego, w którym udział wzięły Kinga Baranowska - zdobywczyni dziewięciu ośmiotysięczników i pierwsza Polka, która zdobyła trzy z nich, Kinga Ociepka-Grzegulska - mistrzyni Polski we wspinaczce i autorka pierwszego polskiego kobiecego 9a, Anna Okopińska - taterniczka, himalaistka, która ustanowiła kobiecy rekord wysokości w Polsce i Europie, Chantel Astorga - alpinistka, wspinaczka skalna, skialpinistka i ekspertka lawinowa wyróżniona przez jury Złotych Czekanów za wytyczenie nowej drogę na południowo-zachodniej ścianie sześciotysięcznika Nilkanth, Masha Gordon - zdobywczyni Korony Ziemi i uczestniczka Explorers Grand Slam, Mina Leslie-Wujastyk - autorka czterech pierwszych przejść kobiecych, uznawana za najlepszą wspinaczkę w Wielkiej Brytanii oraz Karolina Ośka - wspinaczka wyróżniona w kategorii alpinizm podczas Kolosów.

Jednak prawdziwego szyku sobocie festiwalowej dodały Cholitas Escaladoras - boliwijskie kobiety, które najwyższe 6000 szczyty w swoim kraju zdobywają w tradycyjnych strojach. Zdobione spódnice jak się okazuje doskonale komponują się z rakami, linami i uprzężami. Cholitas swoją postawą zwracają uwagę na problem emancypacji i równouprawnienia kobiet - nie tylko w kontekście górskim

Niedziela przebiegła spokojnie, zaczynając warsztatami z jogi, przez wspólne czytanie książek na trawie, rozmowę z Tommym Caldwellem na leżakach po bardzo ciekawe spotkania, m.in. z Denisem Urubko - kazachskim wspinaczem rosyjskiego pochodzenia, który bez użycia butli tlenowych zdobył Koronę Himalajów jako piętnasty człowiek w historii - który dla lądkowej publiczności zaśpiewał i zagrał na gitarze “Cesarzową Nepalu” autorstwa Olega Mitajewa.

Ostatniego dnia festiwalu Adam Bielecki opowiedział o wyprawie Gasherbrum Exploration Expedition 2018, której celem była eksploracja górskich masywów Gasherbrum. Podczas wspinaczki Bieleckiemu towarzyszyli Jacek Czech i niemiecki himalaista Felixem Bergiem. W ramach wyprawy, 16 lipca Adam Bielecki i Felix Berg stanęli na wierzchołku Gasherbruma II.

Oprócz szerokiej gamy spotkań, prelekcji, pokazów filmowych i spotkań autorskich, podczas Festiwalu odbyły się liczne wydarzenia towarzyszące. Warsztaty literackie zgromadziły inspirujących pisarzy i twórców, GOPR przeszkolił uczestników z bezpiecznej eksploracji gór i jaskiń, a Janusz Gołąb przybliżył zdobywanie szczytów na rowerze. Najaktywniejsi wzięli udział w dwóch biegach na ponadośmiotysięczny dystans, wspólnych treningach i sesjach jogi, w Parku Zdrojowym w krótkim wyścigu wzięły udział również dzieci. Najmłodsi bawili się w Festiwalowym Przedszkolu, odkrywając czy ananasy rosną na drzewach oraz jak daleko chodzą do szkoły dzieci w Himalajach.

Paulina Wierzbicka

Festiwal Górski im. Andrzeja Zawady w Lądku Zdroju oraz gala Złotych Czekanów Festwial Górski 2018 - K2 - fot. Lucyna Lewandowska