Połoniny są najbardziej charakterystycznym elementem bieszczadzkiego krajobrazu i miejscem, z którego podziwiać można jedne z najpiękniejszych górskich widoków w Polsce. W kolejnej części naszego leksykonu zapraszamy na Połoninę Caryńską.

W najwyższym punkcie Połoniny Caryńskiej

Masyw Połoniny Caryńskiej rozciąga się między dolinami potoków Prowcza na północnym-zachodzie i Wołosatego na południowym-wschodzie. Przełęcz Przysłup Caryński (785 m n.p.m.) oddziela na północy Połoninę Caryńską od Magury Stuposiańskiej (1016 m n.p.m.), na południu masyw graniczy natomiast przez Przełęcz Wyżniańską (855 m n.p.m.) z Pasmem Działu i Małą (1272 m n.p.m.) oraz Wielką Rawką (1307 m n.p.m.). Grzbiet Połoniny Caryńskiej ma ok. 5 km długości i posiada cztery główne wierzchołki: najwyższy – opisywany w części źródeł jako Kruhly Wierch - wznosi się na wysokość 1297 m n.p.m., pozostałe liczą z kolei: 1148, 1239 i 1245 m n.p.m.

Turystyka

Grzbietem Połoniny Caryńskiej biegnie na całej jej długości szlak czerwony (fragment Głównego Szlaku Beskidzkiego). Można nim wejść na szczyt od strony Brzegów Górnych (↑2.30 godz. ↓1.35 godz.) lub z Ustrzyk Górnych (↑2.30 godz. ↓1.20 godz.). Na Połoninę Caryńską prowadzi także szlak zielony z Przełęczy Wyżniańskiej (↑1.20 godz. ↓1 godz.) lub z Przysłopa Caryńskiego (↑2 godz. ↓1 godz.).

Okolice Połoniny Caryńskiej są dosyć dobrze zagospodarowane pod względem turystycznym. Na Przysłopie Caryńskim znajduje się schronisko „Koliba” (ok. 777 m n.p.m.). Zostało ono zbudowane w latach 1972-1974 i od samego początku należy do Politechniki Warszawskiej. W roku 2010 obiekt otwarto po gruntownej przebudowie i oferuje on obecnie 30 miejsc noclegowych w pokojach oraz możliwość rozbicia namiotu. Dużym centrum turystycznym są również Ustrzyki Górne. Znajduje się w nich m.in. schronisko PTTK „Kremenaros”. Zapewnia ono 45 miejsc noclegowych, pole namiotowe i duży bar. Obiekt otwarto w roku 1956 w dawnej strażnicy Wojsk Ochrony Pogranicza.

Z Połoniny Caryńskiej podziwiać można spektakularną panoramę, obejmującą m.in.: Połoninę Wetlińską, Wielką i Małą Rawkę, Halicz i Tarnicę oraz Góry Sanocko - Turczańskie

Na grzbiecie Połoniny Caryńskiej

Ciekawostki

- Wyznaczający zachodnią granicę Połoniny Caryńskiej potok Prowcza ma - w zależności od odcinka – trzy różne nazwy. Prowcza to nazwa obowiązująca przy źródle, w środkowym biegu potok nazywany jest Nasiczniańskim, a przy ujściu do Sanu – Dwernikem. Z kolei potok Wołosaty nosi w swoim początkowym biegu nazwę Wołosatka.
- Piętro połonin zaczyna się na Połoninie Caryńskiej na wysokości ok. 1060 m n.p.m., (wg. niektórych źródeł jest to nawet 1000 m n.p.m.), podczas gdy średnia dla całych Bieszczad wynosi ok. 1180 m n. p. m.
- Połonina Caryńska zawdzięcza swoją nazwę nieistniejącej wsi Caryńskie, położonej dawniej po północnej stronie masywu. Samo słowo caryna oznaczało w języku wołoskim pastwisko. Inna nazwa Połoniny Caryńskiej to Połonina Berehowska.
- Brzegi Górne do roku 1946 nosiły nazwę Berehów Górnych i zamieszkane były w zdecydowanej większości przez Rusinów. Po ich wysiedleniu zburzono tutejszą cerkiew i część cmentarza, a niektóre z nagrobków zostały użyte do budowy Obwodnicy Bieszczadzkiej. Ocalało tylko kilkanaście z nich, w tym kilka wykonanych przez miejscowego kamieniarza, Hrycia Buchwaka.

Pozostałości cmentarza w Brzegach Górnych

-  Dziś w Brzegach Górnych znajduje się tylko jeden dom (nosi nr. 1), zamieszkały przez jedną rodzinę. Oprócz tego w Brzegach mieści się również placówka BdPN, w której pobierane są opłaty za wstęp na teren parku.
- W Ustrzykach Górnych znajduje się siedziba Bieszczadzkiego Parku Narodowego oraz Muzeum Turystyki Górskiej. W tym ostatnim zapoznać można się m.in. z historią Bieszczadów oraz z dziejami mieszkających dawniej w tych stronach Bojków i Hucułów.
- Od roku 2002 honorowym obywatelem Ustrzyk Górnych jest znana podróżniczka Elżbieta Dzikowska.
- „Kremenaros” tradycyjnie zbiera jedne z najniższych ocen w rankingu schronisk górskich przygotowywanym przez Magazyn Turystyki Górskiej „n.p.m.” Samo słowo „Kremenaros” jest inną nazwą szczytu Krzemieniec, z kolei Przełęcz Wyżniańska dawniej nosiła nazwę Prislip.
- Na Przysłopie Caryńskim znajdował się dawniej przysiółek o nazwie Przysłup, będący częścią nieistniejącej dziś wsi Caryńskie. Została ona wysiedlona na przełomie kwietnia i maja 1946 roku.
- Kładka na potoku Wołosatym przez którą biegnie szlak z Ustrzyk Górnych na Połoninę Caryńską znajduje się w miejscu dawnego mostu dawnej kolejki wąskotorowej.
- W 1962 roku zbudowano drogę z Dwernika do dawnej wsi Caryńskie. Planowano, że szosa zostanie przedłużona do Bereżków, lecz zamierzeń tych nigdy nie zrealizowano i do dziś droga urywa się na Przysłopie.
-  W latach 1966 – 1985 planowano zbudowanie na Połoninie Caryńskiej wyciągu krzesełkowego. W Brzegach Górnych chciano natomiast zbudować hotel dla 300 gości.
-  Na Przełęczy Wyżniańskiej znajduje się tablica z 1962, upamiętniająca spotkanie się ekip budujących tzw. Dużej Obwodnicy Bieszczadzkiej.

Adam Nietresta