Historia powstawania Tatr jest długa, bujna i skomplikowana. Geologia Tatr budzi też liczne dyskusje. Jest tym bardziej ciekawa, iż na stosunkowo niewielkim obszarze znaleźć można wiele informacji dotyczących wielkich gór fałdowych typu alpejskiego.

Najbardziej istotny był okres trzeciorzędowy podczas ruchów górotwórczych alpejskich (w tym samym czasie powstały też inne masywy jak: Alpy, Pireneje, Apeniny, całe Karpaty, Kaukaz, Himalaje)- Tatry są więc górami młodymi. Ale wcale nie oznacza, że to jest ich początek, za który raczej powinno się uważać okres powstawania skał z których są obecnie zbudowane.

Geologia Tatr, fot. Portal Górski

Główna masa tatrzańska utworzyła sie w okresach triasu, jury i kredy, przewa¿nie osadzające się na terenie mórz (konkretnie na ich dnie). Dopiero potężne ruchy górotwórcze spowodowały ich wypiętrzenie i przesunięcie w dzisiejsze tereny.

Co ciekawe bowiem, duża część późniejszych skał osadowych, tworzących obecnie tatrzańskie regle, powstały zupełnie w innym rejonie i zostały nasunięte w postaci płaszczowin na skały powstałe na miejscu.

Ten tzw. trzon krystaliczny to masyw tworzący zasadniczą masę Tatr. Budowa wewnętrzna trzonu krystalicznego jest słabo poznana. W jego obrębie można wyróżnić kilka elewacji i depresji.

Ogromne znaczenie dla dzisiejszego wyglądu Tatr miała epoka lodowcowa, podczas której lodowce  ukształtowały doliny tatrzańskie, a po ich stopnieniu (ok. 10000 lat temu) moreny oraz kotły polodowcowe pozwoliły do powstania cudownych, malowniczych jezior tatrzanskich. Najdłuższe lodowce istniały w Dolinie Białej Wody i Dolinie Mięguszowieckiej.

Stopień tych przekształceń glacjalnych oraz różnice w budowie geologicznej dzielą całe pasmo Tatr na trzy grupy:
-Tatry Zachodnie- zbudowane głównie ze skał osadowych, magmowych głębinowych i metamorficznych,
-Tatry Wysokie- utworzony przez tzw. trzon krystaliczny, który zbudowany jest w przeważającej mierze ze skał magmowych głębinowych i metamorficznych,
-Tatry Bielskie- zbudowane wyłącznie ze skał osadowych- wapienie, margle, dolomity.

W dzisiejszej rzeźbie Tatr wyraźnie zaznacza się ich wewnętrzna budowa. Szczyty uwidaczniają głównie masywne bloki skalne, szczyty i przełęcze natomiast- linie spękań i przesunięć tektonicznych (tzw. dyslokacji).

Granitoidy tworzące jedną intruzję budują znakomitą więszość Tatr Wysokich oraz masyw Liptowskich Kop, południową część masywu Bystrej aż po rejon Rohaczy i Salatyn. Mniejsze ciała granitoidowe występują w obrębie serii metamorficznych Tatr Zachodnich. Są to głównie granodiryty i tonality, rzadziej występują właściwe granity (przede wszystkim w rejonie Małego Kościelca i Koszystej). Ponadto w Tatrach Zachodnich opisywane były „białe granity” (leukogranity,alaskity). W obrębie granitoidów występują żyły pegmatyłów i żyły kwarcowej oraz mylonity.

Wiek głónej intruzji określany jest jako pźny karbon (290 ± 15 mln lat). Wiek mniejszych ciał może być inny, prawdopodobnie starszy.

{youtube}78Uzi4Tn75U{/youtube}

ŹRÓDŁA:
-“Najpiękniejsze szczyty tatrzańskie”, J. Kurczab, M. Wołoszyński, Warszawa 1991,
-”Tatry polskie- przewodnik”, J. Nyka, Latchorzew 2002,
-”Tatry słowackie- przewodnik, J. Nyka, Latchorzew 2002,
-Internet.

Bartosz Michalak