loading...
Turystyka Górska
Sporty Górskie
loading...
Strefa Outdoor
Kultura
loading...
Kultura

Turystyka

Sport

Sprzęt

Konkursy

Urodził się 12 lutego 1865 r. w Ludźmierzu. Zmarł w roku 1940, 18 stycznia w Warszawie.
Był poetą, nowelistą, powieściopisarzem, przedstawicielem Młodej Polski.

Urodził się jako syn Adolfa Tetmajera i jego drugiej żony, Julii z Grabowskich. Uczęszczał do Gimnazjum św. Anny w Krakowie. W latach 1884–1886 studiował na wydziale filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Wspólpracował z różymi pismami:
-„Tygodnikiem Ilustrowanym”,
-„Kurierem Warszawskim”,
-krakowskim „Czasem”.
Wydał też osiem serii Poezji.
Nastrojowa poezja Tetmajera odpowiadała dekadentom i bohemie młodopolskie.

Kazimierz Przerwa-Tetmajer, autor: nieznany- http://www.audiovis.nac.gov.pl/obraz/29418/a26f950987cdc537d3a179308cde850c/ (Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji; NAC, Sygnatura: 1-K-1881-2), źródło: wikipedia
Kazimierz Przerwa-Tetmajer, autor: nieznany- http://www.audiovis.nac.gov.pl/obraz/29418/a26f950987cdc537d3a179308cde850c/ (Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny - Archiwum Ilustracji; NAC, Sygnatura: 1-K-1881-2), źródło: wikipedia

W młodości, poznał dobrze Podhale, Spisz, Liptów i Tatry.
W latach 1881–1891 odbył wiele wycieczek w Tatry z bratem, Franciszkiem Henrykiem Nowickim, Karolem Potkańskim, Michałem Kirkorem, Klimkiem Bachledą, Tadeuszem Boyem-Żeleńskim, Januszem Chmielowskim, Jerzym Żuławskim.

W 1892 wziął udział w pierwszym wejściu na Staroleśny Szczyt oraz Baniastą Turnię. Ponadto dokonał wraz z Tadeuszem Boyem-Żeleńskim i przewodnikami pierwszego odnotowanego wejścia na Furkot około 1889-1893 r.

Po 1896, z powodu problemów ze zdrowiem, nie zdobywał już szczytów Tatr, ale za to wędrował po dolinach tatrzańskich, a także po Podhalu. W 1902 taternicy nadali nazwę Przełęcz Tetmajera (Tetmajerscharte, Tetmajer-horhos, potem także Tetmajerovo sedlo) przełęczy między Gerlachem a Zadnim Gerlachem, a Towarzystwo Tatrzańskie nadało mu honorowe członkowstwo.

O wycieczce na Staroleśny Szczyt pisał tak:
W towarzystwie kilku młodych ludzi, z przewodnikiem Klimkiem Bachledą, dnia 14 b.m. wszedłem na szczyt Staroleśnej (...) Wiadomość tę podaję dlatego, że niektórzy taternicy uważali szczyt Staroleśnej za niedostępny, a widok stamtąd jest tak wspaniały, droga zaś na szczyt zarówno od Polskiego Grzebienia jak i u Szmeksowi tak piękna, iż wycieczka ta powinna być w poczet ogólnie przedsiębranych wypraw na wierchy.

To właśnie z tego wielkiego zauroczenia tatrzańskimi krajobrazami i góralskim folklorem, napisał on cykl opowieści "Na skalnym Podhalu", a ponadto epopeję tatrzańską "Legenda Tatr". Składa się ona z dwóch części:
-Maryna z Hrubego,
-Janosik Nędza Litmanowski.

"Na Skalnem Podhalu", mimo swego regionalnego charakteru i obficie stosowanej gwary, uchodzi za jedno z arcydzieł polskiej literatury neoromantycznej, a ponadto wraz z "Legendą Tatr" ma dużą wartość w poznaniu folkloru podhalańskiego.

Obok poetyckiego opisu tatrzańskich krajobrazów, bardzo często w wierszach Tetmajera pojawia się młodzieńcza nostalgia i tęsknota za czymś co bezpowrotnie przeminęło. Towarzyszy temu często smutek. Poeta posługuje się wielokrotnie symboliką, a Tatry są jedynie tłem,"pretekstem" do przekazania treści istotniejszych.

Są wiersze, które odzwierciedlają stosunek ich autora do Tatr szczególnie- np. Patrząc ku Tatrom, Pozdrowienie, W Tatrach.

Osobną natomiast grupę tworzą tzw. "liryki pejzażowe"- np.:
-Widok ze Świnicy do Doliny Wierchcichej,
-W Białem,
-Pod Rysami,
-Ciemnosmreczyński Staw.

Trzecią, ostatnią grupę, współtworzą wiersze o zjawiskach atmosferycznych i żywej przyrodzie tatrzańskiej, m.in.:
-Podczas wiatru z Tatr,
-Mgły nocne,
-Schnąca limba,
-Goryczki,
-Motyl.

Są też takie liryki, które łączą się z folklorem oraz góralszczyzną. I tak np.:
-List Hanusi,
-wiersz o słynnym przewodniku Szymonie Tatarze pt. Ostatni,
a także szereg wierszy o zbójnikach, m.in.:-
-Śmierć Janosika,
-Pieśń o Jaśku zbójniku,
-O Janosikowym turnieju,
-Ballada o Janosiku,
-Szalamonównie Jadwidze,
-Legenda o Janosikowej śmierci,
-Jak Janosik tańcował z cesarzową.

Również i w dziedzinie prozy największą wartość mają utwory tatrzańskie Tetmajera. Obok wspomnianego wcześniej cyklu nowel "Na Skalnem Podhalu" i powieści "Legenda Tatr" do innych powieści i dramatów artysty zawierających jedynie choćby fragmenty tatrzańskie należą m.in.:
-fantazja dramatyczna Zawisza Czarny,
-powieść Panna Mery,
-powieść Zatracenie.

Tatr i Podtatrza dotyczą też liczne felietony Tetmajera, ogłaszane w przeróżnych czasopismach.

W latach 1918–1919 interesował się sporem polsko-czechosłowackim o granicę w Tatrach i na Podtatrzu.

Brał również udział w przygotowaniach do plebiscytu na Spiszu i Orawie.

Finalnie, ze względu na pogarszający się stan zdrowia (utrata wzroku i nasilająca się choroba umysłowa, będąca efektem kiły) musiał wycofać się z życia społecznego i twórczości literackiej.

Pochowano go zgodnie z jego życzeniem w grobie syna na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie. Obecnie spoczywa on jednak na zakopiańskim Cmentarzu Zasłużonych na Pęksowym Brzyzku.

Kazimierz Przerwa-Tetmajer walnie przyczynił się do debiutu literackiego Władysława Orkana. Nie tylko załatwił druk „Nowel”, ale napisał entuzjastyczną przedmowę i pochwałę młodszego od siebie o dziesięć lat autora.

Wiersze Kazimierza Przerwy-Tetmajera były wielokrotnie opracowywane muzycznie, m.in. przez Mieczysława Karłowicza, Władysława Żeleńskiego i Karola Szymanowskiego.

Do tego co pisał i głosił Tetmajer, odwoływał się w swoich kazaniach sam Tischner.
Nakręcono też filmy, wystawiono sztuki, napisano wiersze- wszystko w oparciu o postawę i twórczóść właśnie Tetmajera.

WIDOK ZE ŚWINICY DO DOLINY WIERCHCICHEJ
Taki tam spokój... Na gór zbocza
światła się zlewa mgła przezrocza,
a senną zieleń gór.

Szumiący z dala wśród kamieni
w słońcu się potok skrzy i mieni
w srebrnotęczowy sznur.

Ciemnozielony w mgle złocistej
wśród ciszy drzemie uroczystej
głuchy smrekowy las.

Na jasnych, bujnych traw pościeli
pod słońce się gdzieniegdzie bieli
w zieleni martwy głaz.

O ścianie nagiej, szarej, stromej,
spiętrzone wkoło skał rozłomy
w świetlnych zasnęły mgłach.

Ponad doliną się rozwiesza
srebrzystoturkusowa cisza
nieba w słonecznych skrach.

Patrzę ze szczytu w dół: pode mną
przepaść rozwarła paszczę ciemną -
patrzę w dolinę, w dal:

i jakaś dziwna mię pochwycą
bez brzegu i bez dna tęsknica,
niewysłowiony żal...

*** (Ciche, mistyczne Tatry)
Ciche, mistyczne Tatry, owe wieczne głusze
zimowych, śnieżnych pustyń, owe zapadliska
niedostępne wśród złomów, gdzie jeden się wciska
mrok i gdzie wicher końcem swych skrzydeł uderza
z głuchym jękiem, jak końskie na polu kopyto,
uderzające w zbroję martwego rycerza:
ty, pustko, w siebie wołasz błędną ludzką duszę...

Ty, pustko nieskalana, kędy myśl człowieka
w dumną, zimną samotność wolno się odwleka,
jak lew ranny w pieczarę zapadłą i skrytą;
ty, pustko nieskalana, gdzie się dusza rzuca
zmęczona i ponura, by z krwi ochłodzić płuca,
oczy myć z kurzu, ręce ogartywać z błota...

O Tatry! Jakże drogą jest wasza martwota!
ten chram, kędy ofiarę niezmiernemu Bogu
odprawia wiatr u skały lodowej ołtarza,
a tej mszy słucha turni zwieszonych milczący
tłum i białego lasu przepastna ciemnota
i kędyś uczepiony na szczytowym rogu
blask wschodzącego słońca, co lody rozżarza,
na kształt lampy ofiarnej, u stropu wiszącej...

A kiedy się gwiazdami zaświecą przestrzenie
wiekuistego nieba i nieprzeniknione
zejdzie na ziemię nocy zimowej milczenie:
wówczas mi się wydaje, że już lat tysiące
ubiegły, że już życie dawno pogrzebione
i że jest to dusz ludzkich, dawno nie pamiętnych
dusz do szału zuchwałych, do szaleństwa smętnych,
uroczysko grobowe, senne i milczące.

{youtube}C4oOs7KxodM{/youtube}

ŹRÓDŁA:
- "Tatry słowackie- przewodnik", J.Nyka, Latchoczew 2002,
- wikipedia,
- Internet.

Bartosz Michalak

loading...
Dla Niej
loading...
Dla Niego
loading...
Dla Dzieci

Artykuły Strefy Outdoor

loading...
Nowości
Produkty i testy
Porady
Producenci