Komitet organizacyjny wystawy "Ze Lwowa do Chamonix" zorganizowanej pod patronatem Andrzeja Bachledy-Curusia z okazji 100-lecia urodzin Tadeusza Wowkonowicza zaprasza na otwarcie wystawy do Muzeum Narciarstwa im. Stanisława Barabasza w Cieklinie k. Jasła 6 listopada 2012 r. o godz. 13.00.
Tadeusz Wowkonowicz urodził się 4 lipca 1912 r. we Lwowie. Pochodził z rodziny zasłużonej dla Polski w okresie dwudziestolecia międzywojennego. Był synem Kazimierza i Heleny (z domu Praidl). Ojciec Tadeusza był rzemieślnikiem, a matka zajmowała się domem. Wowkonowiczowie mieli też córkę Jadwigę. Początkowo rodzina zamieszkiwała na ul. Bronowskiej we Lwowie naprzeciwko Cytadeli, później u zbiegu ul. Zielonej i ul. Jabłonowskich. 
Od najmłodszych lat Tadeusz interesował się sportem. Na nartach zaczął zjeżdżać już w wieku 8 lat, pierwsze kroki stawiając w pobliżu rodzinnego domu na stokach Cytadeli i Pohulanki. Każdego roku, po pierwszych opadach śniegu jazda na nartach pochłaniała małego Tadeusza. W wieku młodzieńczym uczęszczał na zajęcia sportowe słynnego lwowskiego Klubu Sportowego „Czarni”. W tamtych latach organizacja ta posiadała sekcje: piłki nożnej, narciarską i hokejową. Tadeusz z całą pewnością uprawiał wówczas wszystkie te dyscypliny. Do działalności w klubie namówił również siostrę. Jako absolwentka seminarium nauczycielskiego we Lwowie oraz ze względu na przymioty charakteru zgodziła się ona pełnić funkcję skarbnika klubu.
Ważnym wydarzeniem w życiu 14 letniego Tadeusza była jego pierwsza zimowa wycieczka do Zakopanego, którą odbył w okresie Świąt Bożego Narodzenia. Prawdopodobnie doszła ona do skutku przy pomocy jego wuja Mariana Wowkonowicza - warszawskiego lekarza, który spędzał regularnie okres Bożego Narodzenia w Zakopanem. Wyjazd ten wywarł na Tadeuszu ogromne wrażenie. Od tego momentu, zafascynowany narciarstwem i Tatrami, corocznie spędzał w Zakopanem niemal cały okres zimowy. W końcu na początku lat 30. XX wieku zamieszkał tam na stałe. W tym okresie startował już regularnie w zawodach narciarskich. Pierwszy znaczący w skali ogólnopolskiej sukces sportowy odniósł on w biegu sztafetowym 5 x 10 km o Mistrzostwo Polski na sezon 1933/1934. Był wtedy członkiem sztafety Sekcji Narciarskiej zakopiańskiego „Sokoła”, a jego zespół zajął trzecie miejsce i zdobył brązowy medal.
W kolejnym sezonie narciarskim Tadeusz Wowkonowicz startował w zawodach narciarskich reprezentując SN TS „Wisła” Zakopane. Decyzję o reprezentowaniu tego zespołu podjął najprawdopodobniej po konsultacjach i ze wsparciem płk. Franciszka Wagnera - członka Zarządu „Wisły, który zainteresował się młodym, uzdolnionym zawodnikiem-narciarzem. W Zakopanem Tadeusz zamieszkał w domu przy ul. Zamoyskiego, w którym na parterze mieściła się kawiarnia „Nietota”. Narciarstwo nie było jedyną formą sportowej aktywności Wowkonowicza. Po zamieszkaniu w Zakopanem uprawiał również hokej na lodzie w zakopiańskim „Sokole”. Tadeusz Wowkonowicz był zdolnym i wartościowym polskim narciarzem, wielokrotnym medalistą Mistrzostw Polski w latach 1934-1939.
Po rozpoczęciu II wojny światowej, tak jak wielu polskich narciarzy w tamtym czasie (m.in. Aleksander Rozmus, Jan Kula, Józef Zubek, Jan Haratyk, Mieczysław Wnuk), Tadeusz przedostał się przez „zieloną granicę” do Armii Polskiej tworzonej przez gen. Władysława Sikorskiego we Francji. Został przydzielony do sekcji sanitarnej w II Dywizji Strzelców Pieszych dowodzonej przez gen. Bronisława Prugar-Ketlinga. Po rozpoczęciu przez Niemcy działań wojennych przeciwko Francji dywizja weszła do boju i po kilku dniach ciężkich walk oraz wyczerpaniu zapasów amunicji, w czerwcu 1940 r. przekroczyła granicę francusko-szwajcarską, gdzie została internowana. Podczas internowania Tadeusz Wowkonowicz pracował wraz z innymi polskimi żołnierzami na terenie Szwajcarii zwiększając jej zdolności obronne. Pomimo trudnych warunków, w jakich znajdowali się internowani żołnierze, Wowkonowicz wraz z kolegami podejmował różne formy aktywności sportowej i turystycznej. W okresie letnim brał udział w meczach piłki nożnej oraz w wycieczkach turystycznych i wysokogórskich. W okresie zimowym natomiast uprawiał przede wszystkim narciarstwo. Wraz z innymi internowanymi narciarzami organizował wycieczki, treningi oraz szkolenia narciarskie. Wielokrotnie startowali oni w zawodach organizowanych przez lokalne organizacje narciarskie oraz zawodach o obsadzie międzynarodowej. Niejednokrotnie uprawianie narciarstwa wiązało się z ryzykiem naruszenia przepisów obowiązujących internowanych żołnierzy.
Po zakończeniu internowania w 1945 r. dywizja została ponownie przeniesiona na terytorium Francji, a następnie rozformowana. Jeszcze przed rozformowaniem Tadeusz Wowkonowicz i inni żołnierze-narciarze postanowili utworzyć polską drużynę, która mogłaby startować w zawodach narciarskich rozgrywanych we Francji i Szwajcarii. Ich starania uzyskały poparcie dowództwa Armii Polskiej na zachodzie oraz Aleksandra Bobkowskiego, wieloletniego prezesa Polskiego Związku Narciarskiego (PZN) z okresu międzywojennego, który mieszkał wówczas w Genewie. Działania inicjatorów doprowadziły do dopuszczenia polskich narciarzy do startu w serii zawodów organizowanych w Alpach m.in. przez Międzynarodową Federację Narciarską (FIS). Siedzibą polskiej drużyny narciarskiej stało się Chamonix. Trudna sytuacja osobista żołnierzy na emigracji spowodowała, że część z nich wróciła do Polski, a część pozostała na zachodzie lub wyjechała z Europy. Jeszcze w czasie Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Saint Moritz w 1948 r. PZN ustalił reprezentację narciarską składającą się z zawodników krajowych oraz pozostających na emigracji.
Tadeusz Wowkonowicz zamieszkał w Chamonix we Francji, gdzie poślubił mieszkankę Les Praz - Antoinette. W 1948 r. rodzina Wowkonowiczów powiększyła się o syna Andrzeja. Tadeusz i jego żona utrzymywali się z prowadzenia małego sklepu z prasą i pamiątkami. Wowkonowicz kontynuował swoją przygodę z narciarstwem, pracując z francuską młodzieżą w miejscowym klubie narciarskim w roli działacza i trenera. Udzielał się również jako sędzia narciarski Francuskiej Federacji Narciarskiej (szczególnie w skokach narciarskich). 
Od początku pobytu w Chamonix Tadeusz Wowkonowicz utrzymywał ścisłe kontakty z Polską i Polakami (w największym stopniu z Józefem Zubkiem i Józefem Nyką). Relacjonował również wydarzenia sportowe z terenu Francji dla kilku polskich gazet i czasopism. Do Chamonix w okresie powojennym przyjeżdżało wielu Polaków, głównie alpinistów, których celem była wspinaczka w masywie Mont Blanc. Przebywali tam również często polscy narciarze startujący w zawodach w pobliżu. Polacy przyjeżdżali też do jednej z najlepszych na świecie szkół dla instruktorów narciarskich - Ecole Nationale de Ski et d’Alpinisme w Chamonix. Tadeusz Wowkonowicz stał się dla nich wszystkich opiekunem i przyjacielem. Nigdy nie przyjął francuskiego obywatelstwa, podkreślając tym swoją polskość. Świadkowie twierdzili wręcz, że celowo mówił niepoprawnie w języku francuskim, aby zaakcentować swoje pochodzenie, z którego był dumny. Swą postawą i pracą dla lokalnej społeczności zyskał ogromny szacunek mieszkańców Chamonix oraz przebywających tam Polaków. Za pomoc udzielaną alpinistom Polski Związek Alpinizmu mianował Tadeusza Wowkonowicza swoim honorowym członkiem oraz wystąpił do Prezydenta RP o nadanie mu Krzyża Kawalerskiego Orderu Odrodzenia Polski. Odznaczenie to Tadeusz Wowkonowicz przyjął w Konsulacie Polskim w Lyonie w maju 1996 r.
Tadeusz Wowkonowicz zmarł w Chamonix 14 kwietnia 2005 r. We wspomnieniu o nim Józef Nyka napisał: „Był na niewielu wysokich alpejskich szczytach, nie zaliczył żadnej trudnej drogi, zasłużył jednak na trwałe miejsce w kronikach polskiego alpinizmu i w sercach polskich sportowców licznie odwiedzających rejon Mont Blanc”.
Zbigniew Sokalski, Leon Rak
Więcej informacji:
Z. Sokalski: tel. 601 573 711, e-mail Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.,
L. Rak: tel. 791 994 591, e-mail Ten adres pocztowy jest chroniony przed spamowaniem. Aby go zobaczyć, konieczne jest włączenie w przeglądarce obsługi JavaScript.
Zob. też: www.muzeum-narciarstwa.pl/
