Tatry nieodłącznie kojarzą się z szumem rwących, bystrych, wartkich i zimnych potoków. Przezroczystość wody i ten niesamowity „zapach” w połączeniu z zapachem iglastego lasu na długo pozostaje w pamięci.

Prawie wszystkimi dolinami tatrzańskimi płyną różnej wielkości strumienie i potoki. Przepływ wody ma z reguły charakter burzliwy, gwałtowny, często po powodziach następuje częściowa zmiana biegu koryta rzeki.

Potoki tatrzańskie znajdują się w zlewiskach dwóch mórz: Morza Bałtyckiego i Czarnego. Zlewiska te oddziela Wielki Europejski Dział Wodny.

Główne potoki w zlewisku Morza Bałtyckiego:
-w dorzeczu Czarnego Dunajca, np. Chochołowski, Kościeliski Potok,
-w dorzeczu Białego Dunajca, np. Małołącki Potok, Strążyski Potok, Sucha Woda Gąsienicowa,
-w dorzeczu Białki, np. Roztoka, Jaworowy Potok,
-w dorzeczu Popradu, np. Biała Woda Kieżmarska, Łomnica, Zimna Woda, Sławkowski Potok.

Potok w Dolinie RoztokiPotok w Dolinie Roztoki

Główne potoki w zlewisku Morza Czarnego:
-w dorzeczu Wagu, np. Koprowa Woda, Cocha Woda, Smreczanka,
-w dorzeczu Orawy, np. Zimna Woda Orawska, Bobrowiecki Potok.

Nie zapomnijmy również o uroku tych mniejszych potoków, gdzie wymienić można np. spotykane między Doliną Małej Łąki a Doliną Strążyską: potoki Małego Żlebu, Za Bramką i Suchego Żlebu.

Wszystkie potoki na terenie polskich Tatr znajdują się w zlewisku Bałtyku. Wśród potoków w słowackich Tatrach część znajduje się w zlewisku Bałtyku, część w zlewisku Morza Czarnego.

Potoki tatrzańskie zaczynają się od podziemnych wypływów. W czasie swojego biegu potoki zasilane są bocznymi dopływami powierzchniowymi, ale również wypływami podziemnymi, których liczba w Tatrach jest ogromna. W polskiej tylko części Tatr Wysokich naliczono 788 źródeł. Temperatura ich wody waha się 0,7 do 11 stopni. Łączna długość stałych cieków w polskiej części Tatr wynosi około 175 km, w Tatrach Słowackich jest pięciokrotnie większa. Istnieją też cieki okresowe, ich łączna długość jest niewiele mniejsza.

Potoki mają zazwyczaj prostolinijny przebieg i niewielką długość. Tylko nieliczne osiągają długość ponad 10 km, przy czym wszystkie najdłuższe mają ujście poza Tatrami.

Koryta głównych potoków mają szerokość od kilku do kilkunastu metrów. Potoki mają duży spadek co powoduje, że woda płynie w nich z dużą szybkością, dochodzącą do 2 m/s. Szybkość ta wzrasta w czasie wezbrań wód i osiąga największe wartości w miejscach zwężeń dolin zwanych bramami. Ilość przepływającej wody zależy od opadów, roztopów oraz ilości wód podziemnych w zlewni danego potoku. Po gwałtownych opadach lub silnych roztopach ilość ta wzrasta kilkunasto- lub nawet kilkudziesięciokrotnie. W dolnym biegu potoków głównych wypływających na tereny równinne obserwuje się zjawisko dziczenia, polegające na tym, że potok rozdziela się na kilka koryt i często następuje przerzucanie nurtu między nimi. Takie zjawisko obserwujemy np. w dolnym biegu Chochołowskiego Potoku.

Jeden z potoków w Tatrach, źr.: poznajtatry.plJeden z potoków w Tatrach, źr.: poznajtatry.pl

Charakterystyczną cechą potoków tatrzańskich jest gubienie wody, polegające na tym, że na niektórych odcinkach ilość wody płynącej potokiem zmniejsza się lub nawet woda całkowicie zanika. Takie gubienie wód występuje np. w Kościeliskim Potoku, na Chochołowskim Potoku, w Białym Potoku itd. Liczne potoki tatrzańskie po wypłynięciu z Tatr tracą na ich przedpolu do 50% swojej wody w ogromnej ilości rumoszu skalnego wyniesionego z Tatr przez lodowce i potoki. Przykładem potoku, którego woda całkowicie ginie w ponorach, jest Sucha Woda Gąsienicowa.

Potoki tatrzańskie zasilane są w dużym stopniu potężnymi zbiornikami wód podziemnych, dzięki czemu charakteryzują się małymi zmianami wodostanu. W ciągu roku wyróżnia się jedno lub dwa wezbrania wód spowodowane ulewnymi deszczami. Mają one miejsce na wiosnę lub w lecie. Najczęściej wezbrania te następują w lipcu i sierpniu. Najniższe poziomy wód występują w zimie, najczęściej w marcu. Tatry mają bardzo duży współczynnik odpływu wód.

Wody tatrzańskich potoków są zimne i różnice ich temperatur w ciągu dnia i nocy są niewielkie. W lecie wody ogrzewają się do 10 stopni, w zimie następuje zlodzenie części wody w potokach, a woda przepływająca pod lodem ma temperaturę do +1 stopnia.
Potoki towarzyszą ludziom w Tatrach od zawsze. Śmiałkowie wkradający się lękliwie w tatrzański bór szli wzdłuż ich brzegów aby nie zgubić się w leśnych ostępach, pasterze poili w nich owce, tatrzańskim górnikom i hutnikom dostarczały mocy do kruszenia skał. Płynąc leniwie, ledwie ciurkając pomiędzy głazami, pędząc w masie wody, wirów i piany lub rozbijając się w drobny pył o skały były tatrzańskie potoki świadkami "podboju" Tatr przez człowieka. W ich wodach chłodzili twarze pierwsi wspinacze. Ludzie starali się te wody ujarzmić, okiełznać, zaprzęgali do pracy napędzając nimi młyny, folusze, elektrownie. Próbowali "cywilizować" ujmując kamiennymi brzegami. Ale tatrzańskie potoki zawsze pozostały dzikie, groźne. Zawsze stanowiły nieodłączny element tatrzańskiej przyrody i nadal, tak jak kiedyś szum wody towarzyszy wędrowcom prawie w każdym tatrzańskim zakątku.

A na koniec (to według mnie, ale myślę że nie jestem w tym zbyt osamotniony), gdyby nie te wszystkie górskie potoki, góry nie byłyby już tak urokliwe.

{youtube}ZqoWXbf-GII{/youtube}

{youtube}RvtYuYroUhI{/youtube}

Bartosz Michalak

Źródła:
- Internet