Najcięższą postacią choroby wysokościowej jest wysokościowy obrzęk mózgu. Najczęściej poprzedzany jest objawami ostrej choroby wysokogórskiej (AMS - Acute mountains sickness) takimi jak bardzo silne, uporczywe bóle głowy i wymioty. Jest uważany za jej schyłkowe stadium. Jednak trzeba mieć na uwadze także fakt, iż brak poprzedzających objawów nie wyklucza możliwości pojawienia się HACE.
Wysokościowy obrzęk mózgu występuję najczęściej po 48 godzinach przebywania na wysokości powyżej 4000 m. n.p.m. w ok. 0.5% - 1% (dane dotyczą wysokości 4000-5000 m. n.p.m.). HACE występuje także u 13% do 20% dotkniętych wysokościowym obrzękiem płuc HAPE (High Altitude Pulmonary Odema) i w około 50% chorych, którzy zmarli z powodu HAPE.
HACE jest najprawdopodobniej spowodowany przez uszkodzenie tzw. bariery krew – mózg, która dzięki doskonałej autoregulacji w normalnych warunkach, chroni tkankę mózgową przed nadmiernym gromadzeniem się w niej płynów. W przypadku wysokościowego obrzęku mózgu ochrona ta ulega uszkodzeniu wskutek wzrostu ciśnienia w kapilarach mózgowych oraz utraty zdolności autoregulacyjnych. Dodatkowo hipoksemia, aktywacja układu współczulnego i przywspółczulnego, a także uwolnienia wielu neuromediatorów mózgowych prowadzi do przesunięcia płynów do delikatnej tkanki mózgowej skutkując pojawieniem się tzw. vazogennego obrzęku mózgu, a następnie tzw. cytotoksycznego obrzęku mózgu, z obrzękiem komórek nerwowych. Dochodzi do ucisku tkanki mózgowej, która ma ograniczona objętość przez zamknięcie w puszcze z kości czaszki, i wzrostu ciśnienia wewnątrzczaszkowego, czego skutkiem są objawy HACE. Funkcja bariery krew- mózg oraz hemodynamika autoregulacji wewnątrzczaszkowej są dwoma kluczowymi elementami patofizjologii HACE oraz AMS.
Typowe objawy HACE:
• Objawy HACE są nasileniem objawów AMS, które rosną w siłę, gdy chory zlekceważy pierwsze objawy choroby i kontynuuje wspinaczkę
• Silny, uporczywy ból głowy, który nie ustępuje po lekach przeciwbólowych
• Nudności i wymioty
• Ataksja czyli tzw. niezborność ruchowa, nieskoordynowane chodzenie, na szeroko rozstawionych nogach z trudnościami w utrzymaniu równowagi. Prostym testem diagnostycznym jest polecenie choremu przejścia po wyznaczonej linii prostej – chory z objawami HACE nie jest w stanie tego dokonać, idzie niestabilnie, „jak pijany”.
• Irracjonalne, nieprzewidywalne i „dziwne” zachowanie wspinacza
• Zawroty głowy, zaburzenia świadomości, senność
• Narastające zmęczenie przechodzi letarg, a w końcowym etapie bardzo szybko pogorsza się stan poszkodowanego i w ciągu 24 godzin w konsekwencji niewydolności oddechowej może dojść do śmierci
Lek. Marta Kurdziel
