17.02.1980 roku wydarzyło się coś, co zmieniło na zawsze obraz Polaków działających w górach wysokich. Staliśmy się narodem pionierów w dziedzinie zdobywania ośmiotysięczników zimą. Od tego dnia zapanowała hegemonia Polaków związana z wejściami zimą na najwyższe szczyty Himalajów i Karakorum.
Wszystko za sprawą wyprawy Andrzeja Zawady, podczas której Krzysztof Wielicki i Leszek Cichy stanęli jako pierwsi zimą na szczycie najwyższej góry świata – Mount Everest (8848 m n.p.m.). Była to przełomowa wyprawa w dziejach światowego himalaizmu. Nie dosyć, że zimą zdobyty został ośmiotysięcznik, to w dodatku była to od razu najwyższa góra świata.
Przygotowania do wyprawy zaczęły się już 3 lata wcześniej, bowiem w 1977 roku, kiedy to Andrzej Zawada 11 maja został mianowany przez Polski Związek Alpinizmu kierownikiem narodowej wyprawy na Mount Everest lub K2.
Polacy zdobyli potrzebne pozwolenia, by zacząć działalność na Mount Everest. Tak oto 5 stycznia 1980 roku na lodowcu Khumbu stanęła baza, a już dzień później na wysokości 6000 m n.p.m. Andrzej Heinrich i Krzysztof Wielicki ustawili obóz I. Po trzech kolejnych dniach, 9 stycznia ośmioosobowa grup wspinaczy dotarła na wysokość 6500 m n.p.m., gdzie ustawiono obóz II. 15 stycznia, po 10 dniach od rozpoczęcia akcji górskiej Ryszard Gajewski, Maciej Pawlikowski i Krzysztof Żurek założyli obóz III na wysokości 7150 m n.p.m. Niestety dalsze działania zostały zatrzymane przez nadciągające załamanie pogody. Nad Everest dotarł huragan, który szalał aż do 9 lutego. Była to prawdziwa próba wytrzymałościowa dla zespołu. Gdy nadeszła poprawa warunków atmosferycznych, 11 lutego Leszek Cichy, Walenty Fiut i Krzysztof Wielicki weszli aż na Przełęcz Południową, gdzie rozpoczęli zakładanie obozu IV na wysokości 8000 m n.p.m. Obóz był gotowy po dwóch dniach. 14 lutego Ryszard Szafirski, który dotarł do obozu IV, podszedł następnie z Przełęczy Południowej na wysokość 8150 m n.p.m. pozostawiając tam depozyt tlenowy. Sytuacja była o tyle skomplikowana, że 15 lutego kończyło się pozwolenie na zdobywanie góry. Ostatecznie udało się uzyskać możliwość przeprowadzenia jedynego ataku szczytowego, do którego ruszyli Leszek Cichy i Krzysztof Wielicki. 17 lutego Polacy stanęli na szczycie góry dokonując jednego z najważniejszych osiągnięć światowego himalaizmu.
A tak wyglądała rozmowa po uzyskaniu łączności radiowej zdobywców z bazą:
Andrzej Zawada: – Halo, baza! Leszek! Leszek! Krzysztof! Odbiór!
Leszek Cichy: – Czy nas słyszycie... czy nas słyszycie? Odbiór!
Andrzej Zawada: – Nie słyszę, powtórz, powtórz, gdzie jesteście? Odbiór!
Leszek Cichy: – Na szczy-cie E-ve-re-stu, na szczycie... Zimą, zimą... Polacy!
Andrzej Zawada: – Czy jest ten trianguł chiński? Zróbcie zdjęcia. Odbiór!
Leszek Cichy: – Jest... jest... Była kartka z ostatniego wejścia... takiego z Alaski... ten, co zginął po drodze... Tak... mamy dowód... Na ostatnim odcinku grani strasznie wiało... Gdyby to nie był Everest... to byśmy chyba nie weszli.
Poza kierownikiem Andrzejem Zawadą oraz zdobywcami wierzchołka Leszkiem Cichym i Krzysztofem Wielickim w wyprawie udział wzięli: Ryszard Dmoch (zastępca kierownika), Andrzej Zygmunt Heinrich (zastępca kierownika ds. sportowych), Krzysztof Cielecki, Walenty Fiut, Ryszard Gajewski, Jan Holnicki-Szulc, Aleksander Lwow, Janusz Mączka, Kazimierz Olech, Maciej Pawlikowski, Marian Piekutowski, Ryszard Szafirski, Krzysztof Żurek, Józef Bakalarski (filmowiec), Bogdan Jankowski (radiooperator), Robert Janik (lekarz), Stanisław Jaworski (filmowiec), Stanisław Kardasz (ksiądz), Krzysztof Wiśniewski (kierowca), i Mirosław Wiśniewski (kierowca).
Sylwetki zdobywców:
Leszek Cichy urodził się14.11.1951 roku w Pruszkowie. Jest polskim taternikiem i alpinistą. Z zawodu jest inżynierem geodetą, absolwentem i później pracownikiem naukowym Politechniki Warszawskiej. Od 1993 także finansista i bankowiec. Alpinizm uprawia od 1969 roku. Dużo wspinał się w Tatrach i Alpach, gdzie przeszedł m.in. Filar Freney na Mont Blanc i północną ścianę Matterhornu. Ma wiele osiągnięć w górach najwyższych. W Karakorum uczestniczył w pierwszym wejściu na Shispare (1974),wszedł nową drogą na Gasherbrum II (1975) i trzy razy (m.in. zimą i nową drogą) próbował wejść na K2. W Himalajach poza legendarnym wejściem zimowym na Mount Everest (1980) poprowadził również nową drogę na Yelung Kang (1984) i podjął próbę wejścia na Makalu. Jest pierwszym Polakiem, który zdobył Koronę Ziemi. Podczas kompletowania korony, wszedł na Aconcaguę nową drogą na ścianie południowej, a na Mount McKinley, wszedł dokonując pierwszego przejścia najdłuższej drogi na południowej ścianie. Jest współautorem książki „Rozmowy o Evereście” (1982). W latach 1995-1999 był prezesem Polskiego Związku Alpinizmu. Leszek Cichy został trzykrotnie odznaczony złotym medalem „Za Wybitne Osiągnięcia Sportowe”. Z okazji setnej rocznicy powstania Klubu Wysokogórskiego został uhonorowany Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Krzysztof Wielicki urodził się 05.01.1950 roku w Szklarce Przygodzickiej. Jest polskim taternikiem i alpinistą, a zawodu inżynierem elektronikiem (Politechnika Warszawska). W Tatrach wspinał się od 1970 roku. Latem i zimą wszedł m.in. nowymi drogami na Jastrzębią Turnię i Jaworowy Szczyt. Uczestniczył w pierwszych zimowych przejściach dróg na Kazalnicy Mięguszowieckiej, Jaworowym Szczycie i Małym Młynarzu. W Alpach dokonał wejść m.in. na Punta Civetta, Pan di Zucchero i Punta Tissi. Wspinał się w Kaukazie m.in. na Kosztan-tau, Dych-tau czy Krumkoł. W Pamirze wszedł m.in. na Pik Komunizmu, Pik Korżaniewskiej, Pik Oszanina. W roku 1977 uczestniczył w wyprawie w Hindukusz, gdzie dokonał wejścia nową drogą na Szachaur. Rok później w Himalajach wszedł nową drogą, zachodnią ścianą na Annapurnę Południową. W 1980 roku wszedł zimą na Everest. Jako piąty człowiek na ziemi zdobył Koronę Himalajów i Karakorum (1980-1994). Na Kangchenjungę i na Lhotse również wszedł jako pierwszy w zimie. Na Makalu, Manaslu, Dhaulagiri na Shisha Pangmę wszedł nowymi drogami. Uczestniczył też w wyprawach na Bhagirathi Parbat II i Ganesh IV oraz kierował zimowymi wyprawami na K2, Makalu, Nanga Parbat oraz Broad Peak. W 1981 roku wspinał się w Alpach Południowych Nowej Zelandii, gdzie wszedł m.in. na Mount Cook, Mt Dampier, Mt Hicks. Jest autorem autobiograficznej książki „Korona Himalajów – 14x8000” (1997), współautorem „Rozmowy o Evereście” (1982). Ostatnio ukazał się II tom „Krzysztof Wielicki: Mój wybór” (2015). Wielicki był kilkakrotnie odznaczany Złotym Medalem „Za Wybitne Osiągnięcia Sportowe”. Przez Explorers Club uhonorowany medalem „The Lowell Award”. W roku 2003 otrzymał Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski. Jest honorowym członkiem Polskiego Związku Alpinizmu.
Bartek Andrzejewski
