Południowoamerykański Ekwador to kraj o charakterze sejsmicznym i wulkanicznym.

Znajdują się tu obfitujące w stożki wulkaniczne pasma Andów, a także Wyspy Galapagos pochodzenia wulkanicznego. Wśród odwiedzających Ekwador, obowiązkową częścią wyprawy jest odwiedzenie przynajmniej kilku szczytów znajdujących się na Alei Wulkanów, zwanej także popularnie Szlakiem Gniazd Kondorów.
Andy Ekwadorskie – budowa geologiczna i rzeźba
Ekwador znajduje się w Ameryce Południowej, na wybrzeżu Oceanu Spokojnego, po obydwu stronach równika, od którego pochodzi jego nazwa – po hiszpańsku Ecuador oznacza bowiem równik. Kraj ten znajduje się w obrębie następujących jednostek tektonicznych: młodych gór fałdowych – Andów oraz przedgórskiego zapadliska znajdującego się na skraju platformy południowoamerykańskiej. Ponadto Ekwador znajduje się w obrębie Pacyficznego Pierścienia Ognia, to zaś sprawia, że jest to obszar aktywny wulkanicznie – w kontynentalnej części kraju jest 30 wulkanów, a 8 z nich jest czynnych, notuje się tu także trzęsienia ziemi. Wyspy Galapagos to z kolej 15 kolejnych wulkanów, z których zdecydowana większość jest aktywna.
Andy Ekwadorskie dzielą się na trzy równolegle biegnące do siebie pasma, tworzące masywy wulkaniczne i są to: Kordyliera Zachodnia, Kordyliera Środkowa (wyższe i bardziej wyrzeźbione) i Kordyliera Wschodnia (niższa i o mniej zróżnicowanej rzeźbie). Pomiędzy Kordylierą Zachodnią a Środkową znajduje się obniżenie wypełnione lawami oraz popiołami wulkanicznymi – Wielka Centralna Dolina. Natomiast Kordylierę Wschodnią od Środkowej rozdziela wąskie obniżenie. We wszystkich częściach Andów Ekwadorskich znajdują się stożki wulkaniczne o różnych wysokościach, pomiędzy którymi znajduje się popularny szlak zwany Aleją Wulkanów lub Szlakiem Gniazd Kondorów. Nazwa pochodzi od symbolu tego kraju – znajdującego się na fladze i godle Ekwadoru – kondora. Można to zaobserwować pewną sympatyczną analogię do Polski – orzeł jak wiadomo jest symbolem i godłem naszego kraju. W Polsce na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej pomiędzy skałami wapiennymi i zamkami znajduje się Szlak Orlich Gniazd, natomiast w Ekwadorze w Andach pomiędzy monumentalnymi stożkami wulkanicznymi rozciąga się Szlak Gniazd Kondorów. Jest to więc nazwa związana z tradycją lokalną. Z kolej nazwy Aleja Wulkanów zaczęto używać w czasach wyprawy w te rejony Aleksandra von Humboldta w 1802 roku.
Kordyliera Wschodnia obniża się w kierunku wyżynnego, przedgórskiego regionu, który następnie przechodzi w Nizinę Amazonki. Natomiast Kordyliera Zachodnia obniża się w kierunku Oceanu Spokojnego. Również znajdujące się na Pacyfiku Wyspy Galapagos są archipelagiem typowo wulkanicznym. Ekwador składa się więc z czterech krain geograficznych i są to od zachodu: Galapagos, Costa, czyli Wybrzeże, Andas, czyli Andy i Selva, czyli Amazonia. Andy i Aleja Wulkanów stanowią główną oś tego kraju w kierunku południkowym.
Ekwadorskie wulkany – Andy i Galapagos
Wulkany wchodzące w skład kontynentalnej części Ekwadoru to: Chimborazo 6263 m n.p.m., Cotopaxi 5897 m n.p.m., Cayambe 5790 m n.p.m., Antisana 5758 m n.p.m., El Altar 5319 m n.p.m., Sangay 5260 m n.p.m., Illiniza 5248 m n.p.m., Tungurahua 5023 m n.p.m., Carihuairazo 5018 m n.p.m., Sincholagua 4899 m n.p.m., Corazón 4790 m n.p.m., Guagua Pichincha 4784 m n.p.m., Rumiñahui 4722 m n.p.m., Chiles 4707 m n.p.m., Chacana 4643 m n.p.m., Imbabura 4640 m n.p.m., Atacazo 4463 m n.p.m., Aliso 4267 m n.p.m., Mojanda 4279 m n.p.m., Pasochoa 4199 m n.p.m., Cusin 4012 m n.p.m., Sumaco 3990 m n.p.m., Soche 3955 m n.p.m., Quilotoa 3930 m n.p.m., Reventador 3562 m n.p.m., Pan de Azucar 3482 m n.p.m., Pululagua 3356 m n.p.m., Tulabug 3336, Cuicocha 3246 m n.p.m. oraz Ilaló 3185 m n.p.m. To pomiędzy tymi szczytami poprowadzono Aleję Wulkanów – Szlak Gniazd Kondorów.
Wulkany budujące archipelag Galapagos to z kolei: Wolf 1710 m n.p.m., Cerro Azul 1640 m n.p.m., La Cumbre 1495 m n.p.m., Darwin 1330 m n.p.m., Alcedo 1130 m n.p.m., Sierra Negra 1124 m n.p.m., Santa Cruz 964 m n.p.m., Santiago 920 m n.p.m., Ecuador 790 m n.p.m., Pinta 780 m n.p.m., San Cristóbal 759 m n.p.m., Cerro Pajas 640 m n.p.m., Marchena 343 m n.p.m., Genovesa 64 m n.p.m., Galapagos Rift 2430 m p.p.m. Jednak ten archipelag ze swoim bogactwem flory i fauny oraz zjawisk wulkanicznych warty jest oddzielnego artykułu.

Aleja Wulkanów – najwyższe i najważniejsze szczyty
Chimborazo 6263 m n.p.m.
Chimborazo o niemal idealnym stożku znajduje się w Kordylierze Zachodniej – to najwyższy szczyt Ekwadoru o wysokości 6263 m n.p.m. Wulkan ten uznaje się za najbardziej odległy szczyt od środka Ziemi, co spowodowane jest jego znaczną wysokością oraz bliskością równika (wybrzuszenie równikowe i spłaszczenie biegunowe). Szczyt tego wygasłego stratowulkanu pokryty jest lodowcami, a granica wiecznego śniegu znajduje się na wysokości około 4800 m n.p.m. Szczyt Chimborazo po raz pierwszy zdobyty został przez angielskiego podróżnika i andynistę Edwarda Whympera 4 stycznia 1880 roku.
Cotopaxi 5897 m n.p.m.
Cotopaxi (5897 m n.p.m.) to drugi co do wysokości szczyt Ekwadoru i jeden z najwyższych czynnych wulkanów na świecie. Ten stratowulkan ma niemal idealnie stożkowaty kształt. Jego krater ma około 700 x 500 m średnicy i ponad 360 m głębokości. To jeden z najbardziej aktywnych wulkanów na świecie, jest czynny od ponad 4 tys. lat i znanych jest jego 59 erupcji. Najsilniejsza miała miejsce na przełomie lat 1532/1533 i zniszczyła miasto Tacunga. Granica wiecznego śniegu przebiega na wysokości około 4750 m n.p.m. Pierwszymi zdobywcami byli A. M. Escobar i W. Reiss 28 listopada 1872 roku.
Cayambe 5790 m n.p.m.
Trzecim najwyższym wulkanem tego kraju jest w położony w Kordylierze Środkowej Cayambe o wysokości 5790 m n.p.m. Jego szczyt posiada stałą pokrywę śnieżną, co ciekawe jest to jedyny pokryty śniegiem punkt na całym równiku, a także najwyższy punkt na równiku. Nieopodal znajduje się miasto Cayambe, które otrzymało nazwę od tego wulkanu. W 2016 roku odnotowano wzrost jego aktywności sejsmicznej. Pierwszym zdobywcą góry jest brytyjski wspinacz Edward Whymper, który zdobył Cayambe w 1880 roku.
Antisana 5758 m n.p.m.
Potencjalnie aktywny stratowulkan Antisana o wysokości 5758 m n.p.m. to czwarty pod względem wysokości wulkan w Ekwadorze. Przypuszcza się, że w okresie historycznym miały miejsce przynajmniej 4 jego erupcje , a latach: 1590 – 1600, 1760, 1773 i 1802. Stożek wulkanu Antisana pokryty jest lodowcami. Ze względu m.in. na nieregularny kształt stożka Antisana jest z najtrudniejszych szczytów wspinaczkowych w Andach Ekwadorskich. Pierwszego zdobycie Antisany miało miejsce 9 marca 1880 roku i dokonali tego Edward Whymper, Jean-Antoine Carrel i Louis Carrel.
El Altar 5319 m n.p.m.
El Altar jest wygasłym stratowulkanem, który posiada sporych rozmiarów kalderę, a także lodowce. Jego masyw składa się z 9 szczytów: najwyższy Obispo o wysokości 5319 m n.p.m., a także Monja Grande, Monja Chica, Tabernáculo, Fraile Oriental, Fraile Beato, Fraile Central, Fraile Grande i Canónigo. El Altar to najbardziej wymagający technicznie masyw w Ekwadorze. Zdobywa szczyt najlepiej w okresie od grudnia do lutego. Pierwszymi zdobywcami najwyższego szczytu El Altar byli 7 lipca 1963 roku Ferdinando Gaspard, Marino Tremonti i Claudio Zardini.
Sangay 5260 m n.p.m.
Sangay o wysokości 5230 m n.p.m. jest czynnym stratowulkanem w Kordylierze Wschodniej. Granica wiecznego śniegu znajduje się tu na wysokości około 4800 m n.p.m., a poniżej niej wyróżnia się tu 8 pięter roślinności, dzięki temu powstał tu jeden z najbogatszych gatunkowo wysokogórskich rezerwatów przyrody. 4 sierpnia 1929 roku szczyt Sangay został po raz pierwszy zdobyty, a dokonali tego Waddel Austin, Robert T. Moore, Terris Moore i Lewis Thorne.
Illiniza 5245 m n.p.m.
Illiniza to potencjalnie aktywny stratowulkan. Składa się z dwóch ośnieżonych szczytów: Illiniza Sur (5245 m n.p.m.) i Illiniza Norte (5126 m n.p.m.). Podczas gdy Illiniza Sur (szczyt południowy) jest trudniejszy do wspinaczki ze względu na swój lodowcowy charakter, to Illiniza Norte (szczyt północny) wymaga mniejszych umiejętności wspinaczkowych. Illinizas są uważane za najlepsze miejsca aklimatyzacyjne jako wstęp na wyższe szczyty, takie jak Cotopaxi, Chimborazo i Cayambe. Na Illiniza Sur pierwsi weszli w maju 1880 roku Jean-Antoine Carrel i Louis Carrel.
Tungurahua 5023 m n.p.m.
Tungurahua to aktywny stratowulkan w Kordylierze Środkowej, którego wysokość osiąga 5023 m n.p.m. Ostatni cykl wzmożonej aktywności tego wulkanu rozpoczął się w 1999 roku i cały czas się ją notuje. Do szczególnie groźnych erupcji doszło: 16 sierpnia 2006 roku, 6 lutego 2008 roku, 28 maja 2010 roku i 4 grudnia 2010 roku. W szczytowej partii Tungurahua przekracza granice wiecznych śniegów, która wynosi tu około 4900 m, w związku z czym wulkan pokryty był trwałymi lodowczykami, jedna w wyniku wzmożonej aktywności lody i śniegi spłynęły. Tungurahua po raz pierwszy zdobyta została przez niemieckich wulkanologów A. Sztabla i W. Reissa w 1873 roku.
Pichincha 4784 m n.p.m.
Pichincha jest aktywnym stratowulkanem, a stolica Ekwadoru, Quito, położona jest u podnóży jego wschodnich stoków. Jego dwa najwyższe szczyty to Guagua Pichincha o wysokości 4784 m n.p.m. i Rucu Pichincha o wysokości 4698 m n.p.m. Obydwa szczyty są bardzo dobrze widoczne z Quito, a wspinaczka nie jest trudna. Ostatnia erupcja miała miejsce w październiku 1999 roku, kiedy to stolica Ekwadoru została przykryta kilkoma centymetrami pyłu. Poprzednia erupcja Pichincha miała miejsce w roku 1660. W Quito u zboczy Pichincha znajduje się park Rumipamba z wykopaliskami sprzed tej erupcji. Pierwszym zdobywcą szczytu był Alexander von Humboldt w 1802 roku.
Imbabura 4640 m n.p.m.
Imbabura o wysokości 4640 to wulkan położony nieopodal miast Otavalo i Ibarra. Nie rejestruje się jego aktywności termicznej, na tym obszarze można zarejestrować aktywność mikrosejsmiczną i jest uważany za wulkan potencjalnie aktywny. Kształt stożka i kratery Imbabury, a także łatwość wspinaczki sprawiają, że na wulkan ten chętnie wspinają się turyści.
Quilotoa 3930 m n.p.m.
Quilotoa sięgający wysokości 3930 m n.p.m. to wypełniony wodą wulkan kraterowy o średnicy 3 km. Jezioro w jego kalderze osiąga głębokość około 250 m, po wschodniej stronie wulkanu znajdują się gorące źródła. Za względu na swoją malowniczość, jest to jedno z najchętniej odwiedzanych miejsc przez turystów Ekwadorze. Łatwo się tu dostać, nad samą kalderę dojeżdżają autobusy, istnieje możliwość odbycia wędrówek pieszych po wulkanie, pływania łódką lub kajakiem po jeziorze, a także obserwacji zwierząt.

Marek Lonta