Rysy to szczyt w Tatrach Wysokich, który leży na granicy polsko-słowackiej. Ma trzy wierzchołki, z których wierzchołek północny ma wysokość 2499m n.p.m. i stanowi on najwyżej położony punkt Polski.

Rysy (2503 m n.p.m.)

LOKALIZACJA:

Masyw Rysów składa się z trzech wierzchołków. Najwyższy z nich to tzw. wierzchołek środkowy i liczy sobie 2503 m n.p.m. Leży on po stronie słowackiej. Najniższy wierzchołek południowo-wschodni (2473 m n.p.m.) również w całości znajduje się po stronie słowackiej. Na granicy polsko-słowackiej znajduje się natomiast średni co do wysokości, północno-zachodni wierzchołek (2499 m n.p.m.). To właśnie ten wierzchołek jest najwyżej położonym punktem w Polsce.

Od lewej: Wysoka i Rysy, fot. www.portalgorski.pl

Masyw Rysów leży na południowy wschód od Morskiego Oka w punkcie zwornikowym głównego grzbietu Tatr i grani odchodzącej od niego ku północy, w której tkwią Niżnie Rysy i Żabie Szczyty (Wyżni i Niżni).

U jego stóp leżą:
-Dolina Rybiego Potoku (odnoga Doliny Białki);
-Dolina Ciężka (odnoga Doliny Białej Wody);
-Żabia Dolina Mięguszowiecka (odnoga Doliny Mięguszowieckiej).

Od północy oddziela go od Niżnich Rysów Przełęcz pod Rysami, od zachodu od Żabiego Konia Żabia Przełęcz, a od południowego wschodu od Ciężkiego Szczytu w masywie Wysokiej, szerokie siodło Wagi. Na wschodnią stronę opada z Rysów 500-metrowa ściana skalna, w której znajdują się liczne drogi wspinaczkowe.

W zachodniej grani Rysów powyżej Żabiej Przełęczy wyodrębniają się trzy Turnie nad Żabią Przełęczą:
-Zachodnia Turnia nad Żabią Przełęczą (Západná veža nad Žabím sedlom);
-Pośrednia Turnia nad Żabią Przełęczą (Prostredná veža nad Žabím sedlom);
-Wschodnia Turnia nad Żabią Przełęczą (Východná veža nad Žabím sedlom)- jest ona najwyższa.

Od północno-zachodniego szczytu Rysów turnie te są oddzielone Przełączką nad Turniami (Štrbina nad vežami). Przełączka pomiędzy dwoma wyższymi wierzchołkami Rysów nosi nazwę Zadniej Przełączki w Rysach (Zadná priehyba v Rysoch). Pomiędzy najwyższym i najniższym wierzchołkiem znajduje się Pośrednia Przełączka w Rysach (Prostredná priehyba v Rysoch). Na południowy wschód od najniższego wierzchołka grań kieruje się poprzez Przednią Przełączkę w Rysach (Predná priehyba v Rysoch) do Kopy nad Wagą, a następnie opada na Wagę.

WSPINANIE:

Wyróżnić można tu następujące ściany:

-północna (ma ok. 150 m. wysokości i jest ograniczona z prawej grzędą znajdującą się na lewo od Żabiej Przełęczy, a z lewej strony- jest silnie zwężona- północną granią);
-wschodnia (wysoka na ok. 400 m.);
-południowo-zachodnia (ma ok. 250 m. i opada do Żabiej Doliny Mięguszowieckiej).
Do popularnych dróg wspinaczkowych należą:
-lewą częścią wschodniej ściany;
-lewym filarem wschodniej ściany.

Rysy i Ciężki Szczyt, fot. www.portalgorski.pl

TURYSTYKA:

 Rysy są najczęściej odwiedzane ze szczytów tatrzańskich. Wejście od strony polskiej jest dobrze zabezpieczone (360 metrów łańcuchów), ale wymaga przygotowania turystycznego i kondycyjnego. Od Czarnego Stawu średnie nachylenie szlaku wynosi ok. 30 stopni. Szlak prowadzi przez miejsca zacienione, co jest powodem spadku temperatury i stanowi duże prawdopodobieństwo zalegania płatów śniegu.

Ze szczytu rozciąga się wspaniała wręcz panorama. W sprzyjających warunkach pogodowych, można podziwiać bardzo rozległe widoki. Z wierzchołka można zobaczyć 80 szczytów tatrzańskich i ok. 50 szczytów w innych grupach górskich, podziwiać 13 większych jezior tatrzańskich i oddalony o ok. 90 km- Kraków. Pomimo dużej wysokości, szczyt umożliwia w miarę dogodne przejście z Morskiego Oka do Popradzkiego Stawu w Dolinie Mięguszowieckiej. Granicę można przekraczać od 16 czerwca do 31 października– tylko w tym okresie otwarty jest szlak po stronie słowackiej (gdy Polska i Słowacja przystąpiły w 2007 roku do strefy Schengen turystyczne przejście graniczne na Rysach zostało zlikwidowane, bo w myśl aktualnie obowiązujących przepisów, granice państw układu Schengen można w każdym miejscu swobodnie przekraczać.

Rysy, jako najwyższy punkt Polski, należą do Korony Gór Polski, Korony Tatr oraz Korony Europy.

HISTORIA:

Jako pierwsi na szczycie stanęli: Eduard Blásy z przewodnikiem Jánem Rumanem Driečnym Starszym (20 lipca 1840). Zimą natomiast, po raz pierwszy na szczyt dotarli Theodor Wundt z przewodnikiem Jakobem Horvayem (10 kwietnia 1884).

Widok z Rysów. fot. Katarzyna Szołtun

CIEKAWOSTKI:

Rysy to prawdziwe bogactwo różnorodnej roślinności. Występują tu jeszcze bardzo liczne gatunki roślin kwiatowych (głównie z grupy roślin alpejskich). Z rzadkich roślin można wymienić tu choćby: ukwap karpacki, skalnicę odgiętolistną czy wiechlinę tatrzańską. Gatunki te w Polsce występujące tylko w Tatrach i to w nielicznych miejscach .

Na południowych zboczach przebywają kozice i świstaki. Na sam szczyt dochodzi lis. Występuje tu również stale kilka gatunków ptaków i szereg gatunków niższych zwierząt tj. owadów i mięczaków.

Na szczycie stanął ponoć Włodzimierz Lenin. Jego wejście jednak nie zostało nigdy potwierdzone. W 1899 r. na szczyt weszli także Maria Skłodowska-Curie i Pierre Curie.

28 stycznia 2003 roku około godziny 11 z Rysów zeszła lawina, w której zginęło 8 osób z 13-osobowej grupy. Była to wycieczka członków Uczniowskiego Klubu Sportowego „Pion”, działającego przy I LO w Tychach. Wypadek ten był najtragiczniejszym takim wydarzeniem w polskich Tatrach.

Sama nazwa Rysy nie pochodzi, wbrew pozorom, od ukośnego żlebu widocznego w masywie góry (tzw. Rysy), ale od pożłobionych zboczy całego kompleksu Niżnich Rysów, Żabiego Szczytu Wyżniego i Żabiego Mnicha. Ponoć nazwę tę stworzyli polscy górale. Była ona używana co najmniej od początków XIX w. „Skalne żleby albo rysy (Risse),wypełnione wiecznym śniegiem, sięgają od głównego grzbietu aż do powierzchni Czarnego Stawu”. Rysami określali polscy turyści całą grań, zamykająca kocioł Czarnego Stawu: „Rysy to jest grzbiet okalający Czarny Staw” (Feliks Berdau, 1855); „Olbrzymie skały zwane Rysy (...) obstąpiły półkolem jezioro” (Maria Steczkowska, 1858); „Staw ten otoczony olbrzymimi skałami nazwanymi Rysy” (Onufry Trembecki, 1861); „Dzikie turnie Rysami zwane w krąg otaczają Czarny Staw” (Walery Eljasz, 1873). W połowie XIX w. turyści niemieckojęzyczni ze strony węgierskiej zaczęli używać dla szczytu nazwy Meeraugspitze, natomiast Polacy, zawęzili stosowanie nazwy Rysy do najwyższego szczytu w grani. Podsumował to wkrótce Tytus Chałubiński: „Szczyt sterczący nad (...) Czarnym Stawem zowią zakopianie Rysami, węgierscy i niemieccy turyści Morskookim Szczytem (Meer-Augenspitze), Słowacy zaś Wagą”.

Bartosz Michalak

ŹRÓDŁA:

- Tatry wysokie- przewodnik taternicki, W. H. Paryski, Warszawa 1984;
- Wielka Encyklopedia Tatrzańska, Z. i W Paryscy, Poznań 2004;
- “Najpiękniejsze szczyty tatrzańskie”, J. Kurczab, M. Wołoszyński, Warszawa 1991;
- Tatry Polskie- przewodnik, J. Nyka, Latchoczew 2002;
- Tatry Słowackie- przewodnik, J. Nyka, Latchoczew 2002;
- Nieznane Tatry, L. Jaćkiewicz, Kraków 2010.