Pewien turysta o tej dolinie pisał tak: „Kilka potężnych szczytów wznoszących swe dumne czoła w krainę obłoków, tak wydają się strome, że powątpiewamy, iżby wstąpić można było na ich wierzchołki”.

Jest najdłuższą i największą doliną w polskich Tatrach. Znajduje się na zachodnim skraju polskich Tatr Zachodnich i zajmuje obszar ponad 35 km² i ma długość ok. 10 km. Jest doliną walną. Administracyjnie leży na terenie wsi Witów.

Widok z Doliny Chochołowskiej, fot: youtube.com

Widok z Doliny Chochołowskiej, fot: youtube.com

Cała dolina dzieli się na kilka części. W dolnej części tworzy głęboki wąwóz, na którym podobnie jak w Dolinie Kościeliskiej występują przewężenia, zwane bramami. Górna część doliny rozdziela się na trzy główne ramiona: Dolinę Starorobociańską, Dolinę Chochołowską Wyżnią i Dolinę Jarząbczą. Oprócz tych głównych odgałęzień Dolina Chochołowska posiada jeszcze wiele mniejszych dolin:
-Mała Sucha Dolina;
-Wielka Sucha Dolina;
-Dolina Huciańska;
-Dudowa;
-Trzydniowiańska;
-Głębowiec;
-Długa;
-Kryta;
-Wielkie Koryciska;
-Małe Koryciska;
oraz wiele żlebów.

Dolina Chochołowska zbudowana jest z dwóch głównych rodzajów skał:
-skały krystaliczne (gnejsy i granity);
-skały osadowe (łupki, wapienie kredowe i dolomity triasowe).
Różne jest też pochodzenie geologiczne tych części doliny (formy geologiczne wytworzone przez lodowiec oraz zjawiska krasowe, czego pozostałością są tu liczne jaskinie- największa to Szczelina Chochołowska).

Nazwę swą, dolina zawdzięcza oddalonej o kilkanaście kilometrów wsi Chochołów (dominowało tu od zawsze głównie pasterstwo).

Dolina Chochołowska miała też swoją przeszłość górniczą. Już od XVI w. prowadzono na niej prace górnicze i hutnicze, które trwały aż do drugiej połowy XIX wieku. Głównie wydobywano rudy żelaza, które początkowo wytapiano na miejscu i stąd pewnie niektóre nazwy w obrębie doliny związane są właśnie z tymi pracami (np. Hala Stara Robota, polana Huciska).
Pierwsi turyści pojawili się tu już w XIX wieku, ale początkowo turystyka skupiała się głównie w okolicach Tatr bliższych względem Zakopanego. Dopiero przed I wojną światową uzyskała dolina większą popularność, głównie dzięki narciarzom i taternikom skupionym w Zakopiańskim Oddziale Narciarzy i Towarzystwie Tatrzańskim, które zbudowało schronisko na Starorobociańskiej Równi. W latach 1930–1932 Warszawski Klub Narciarski wybudował duże schronisko na Polanie Chochołowskiej, co w dużej mierze przyczyniło się do rozwoju turystyki w tej dolinie (głównie chodzi o narciarstwo).

W 1938 r. usiłowano tutaj pobić światowy rekord wysokości balonem „Gwiazda Polski”. Wiatr jednak temu przeszkodził.

Podczas II wojny światowej istniejące schroniska i będące tu szałasy stanowiły dla partyzantów polskich i radzieckich bazę. Dolina Chochołowska była też miejscem, gdzie hitlerowcy rozstrzeliwali zakładników i więźniów. Okoliczne lasy były rabunkowo wycinane na potrzeby dużego zakładu drzewnego Luftwaffe w Czarnym Dunajcu.

Po drugiej wojnie światowej w latach 1951-1953 w miejsce spalonego przez Niemców schroniska wybudowano nowe, duże schronisko PTTK na Polanie Chochołowskiej- główna baza wypadowa turystyki letniej i zimowej w tej części Tatr. Polana Chochołowska to ulubione miejsce Karola Wojtyły. W czerwcu 1983 r. roku już jako papież Jan Paweł II po odbyciu spaceru do Doliny Jarząbczej spotkał się w schronisku z Lechem Wałęsą i jego rodziną.Wydarzenie to upamiętnia ufundowana przez przewodników tatrzańskich tablica na ścianie schroniska.

{youtube}TtP-lgH6S5E{youtube}

W Dolinie Chochołowskiej nakręcono do filmu Potop scenę z kuligiem, a także 7. odcinek Janosika. Tutaj również przeprowadzane były szkolenia komandosów i zawody ratowników tatrzańskich.

Dolina znajduje się na terenie Tatrzańskiego Parku Narodowego, ale nie jest jego własnością. Należy do Wspólnoty Leśnej Uprawnionych Ośmiu Wsi z siedzibą w Witowie. Na terenie Doliny Chochołowskiej prowadzona jest gospodarka leśna i wycinane są drzewa. Istnieje też pasterstwo, choć nie w takich rozmiarach, jak dawniej. Dzięki temu, że polany są wypasane, a niektóre również koszone, nie ulegają one zarastaniu lasem, jak dzieje się to na polanach będących własnością TPN.

Około 2/3 doliny pokryte jest lasami świerkowymi. Wśród lasów bieleją liczne turnie– wybijają się tutaj głównie:
-Mnichy Chochołowskie;
-Siwiańskie Turnie.

Szczyty i granie wyższych gór są trawiaste, najatrakcyjniej wyglądają jesienią. Wówczas możemy na nich obserwować całą tęczę kolorów (liczne rodzaje borówek, wrzosy, trawki, kępy kosodrzewiny). Wiosną natomiast zakwitają tu połacie krokusów.

Dolina Chochołowska to również ostoja dla dzikich zwierząt. Odbywają się w niej rykowiska jeleni. Obserwuje się niedźwiedzie, świstaki i wiele innych gatunków zwierząt.

Z Zakopanego, do ujścia doliny dojechać można licznymi busami. Stąd dalej idzie już tylko na piechotę. Można jednak skorzystać z alternatywnych form zwiedzania doliny. A są nimi:
-kolejka turystyczna;
-rower (działa tu wypożyczalnia rowerów);
-bryczka góralska.

Bartosz Michalak


źródła:
- Wielka Encyklopedia Tatrzańska, Z. i W Paryscy, Poznań 2004;
- Tatry Polskie- przewodnik, J. Nyka, Latchoczew 2002.