Jest gryzoniem z rodziny wiewiórkowatych o wadze ciała 2,3–5,7 kg. Samce są zazwyczaj większe od samic. Świstaki mają różne umaszczenie- żółtobrązowe, ale i spotkać można barwę czerwoną, a także szarą. Wierzch głowy jednak zawsze jest czarny, za to boki ciała i nogi są żółtawoszare. Futro młodych osobników do 1 roku życia jest wyraźnie ciemniejsze i bardziej puszyste.

Świstaki spotkać można w Alpach, Karpatach i Pirenejach. W Polsce, w Tatrach Wysokich występuje jeden z podgatunków, a mianowicie świstak tatrzański (okoła 1000 osobników).

źródło: wikipedia, opis: Świstak tatrzański, autor: Krzysztof Górecki

Jeśli chodzi o najważniejsze cechy to:
-jest gatunkiem wysokogórskim (zamieszkuje piętro hal i turni w miejscach trudno dostępnych),
-unika okolic ruchliwych i raczej nie spotkamy go w rejonach szlaków turystycznych,
-zimą zapada w sen,
-prowadzi stadny tryb życia (żyją w grupach liczących ok. 20 osobników. Całem stadu przewodzi najsilniejszy samiec oraz najsilniejsza samica i tylko oni mają prawo kopulować i się rozmnażać),
-jest bardzo ostrożny i płochliwy. Jeden z osobnikóów w stadzie, zawsze stoi na czatach, a w razie zagrożenia wydaje głośny świst, od którego pochodzi właśnie nazwa gatunku,
-głównym, naturalnym wrogiem świstaka jest orzeł,
-żerują wyłącznie w dzień, a w szczególności przy pięknej, słonecznej pogodzie (żywią się wyłącznie roślinami). Pożywienia poszukują i są najbardziej aktywne głównie jesienią- przed zapadnięciem w sen zimowy, aby zgromadzić zapasy tłuszczu, niezbędne do przetrwania zimy. Na zimę bowiem, całe stadko świstaków kryje się głęboko w norach, zatykając wylot nory trawą i korzeniami,
-ich sen zimowy trwa długo; od września do kwietnia,
-długość życia świstaka wynosi 15–18 lat.
Jeśli chodzi o stricte świstaka tatrzańskiego, a więc Marmota marmota latirostris, to jest to endemiczny podgatunek świstaka występujący tylko w Tatrach.

W przeszłości był zwierzęciem łownym. W XIX wieku jego liczebność drastycznie spadła. Jeszcze bowiem na początku XX wieku był obiektem zainteresowania kłusowników, którzy sprzedawali "świstacze sadło" jako remedium na wiele dolegliwości. W 1881 po polskiej stronie Tatr zinwentaryzowano jedynie 30 sztuk. Realne wówczas zagrożenie wyginięcia tatrzańskich świstaków stało się przyczyną uchwalenia przez Sejm galicyjski w 1868 r. ustawy zakazującej polowań na kozice i świstaki, podpisanej w roku następnym przez samego Franciszka Józefa I.

źródło: wikipedia, opis: Świstak tatrzański, autor: Tomasz Zwijacz Kozica

Do uchwalenia ustawy przyczynili się w znacznej mierze członkowie Komisji Fizjograficznej Towarzystwa Naukowego Krakowskiego a w szczególności:
-Maksymilian Nowicki,
-Ludwik Zejszner,
-ks. dr Eugeniusz Janota.

Był to pierwszy na świecie casus parlamentarnego trybu ustanowienia prawa chroniącego gatunki zwierząt.

Ponowne pogorszenie sytuacji świstaka tatrzańskiego przyniosła I wojna światowa, od której datowany jest wzrost kłusownictwa. Od tego czasu zaczął się także wypas owiec na terenie siedlisk świstaka.

Ponowną poprawę sytuacji przyniosło ustanowienie w 1954 roku Tatrzańskiego Parku Narodowego, którego granice obejmują wszystkie lokalizacje świstaka w polskich Tatrach.

Obecnie, świstak w Polsce podlega ochronie ścisłej. Jest chroniony prawnie również na Słowacji.
Świstaki tatrzańskie nie są też obecnie hodowane w polskich ogrodach zoologicznych. W latach 1924–1935 poznańskie zoo było w posiadaniu trzech takich osobników. Zaś od 1927 roku w krakowskiej Bażanciarni (której następcą był tamtejszy ogród zoologiczny) hodowano cztery świstaki tatrzańskie. Po II wojnie światowej pojedyncze osobniki tego podgatunku były eksponowane w czechosłowackich ogrodach zoologicznych.

Ogólnie, jak to było już wspomniane, ze względu na swoją płochliwość, gatunek świstaka jest słabo poznany. W Polsce poznanie świstaka było wyznaczone przez powolny postęp osadnictwa w rejonie Tatr, którego początki sięgały przywileju Bolesława Wstydliwego z 1255 roku dla szczyrzyckiego opactwa Cystersów.

Ale większość opisów tatrzańskich świstaków były bardzo skromne i raczej odnosiły się do walorów łowieckich. Prócz leczniczego sadła, ceniono smak mięsa świstaka i skóry.

Autorem pierwszej, z "prawdziwego zdarzenia" pozycji „O świstaku” był Maksymilian Nowicki– współtwórca Towarzystwa Tatrzańskiego, badacz fauny i flory tatrzańskiej oraz pionier ochrony przyrody w Polsce.

Według szczegółowych badań, świstaki tatrzańskie są nieco mniejsze i mają inne ubarwienie futra niż ich alpejscy kuzyni. Występują też pewne odmienności gdy chodzi o budowę czaszki tych zwierząt zamieszkujących Tatry i Alpy. Generalnie jednak można stwierdzić, że różnice te są znikome i przez dłuższy czas ich nie dostrzegano.

Co ciekawe świstak, a co za tym idzie świstak tatrzański należy do największych europejskich gryzoni i wielkością zbliżony jest do kota domowego.

W głównym paśmie Tatr zinwentaryzowano 207 nor głównych, a w Tatrach Niżnych 46. Populacja świstaka tatrzańskiego po polskiej stronie Tatr została określona na 150–200 zwierząt, zaś łącznie w całych Tatrach mniej niż 1000 osobników.

Wiele danych o historycznych lokalizacjach występowania świstaka w Tatrach odczytywano z rozbudowanego lokalnego nazewnictwa nawiązującego do występowania świstaków: Świstowy Szczyt, Dolina Świstowa, Świstowy Potok, Świstówka Roztocka, Świstówka Waksmundzka, Mała Świstówka, Wielka Świstówka, Świstowa Przełęcz, Świstowa Grań z wchodzącymi w jej skład Świstowymi Turniami, Świstowa Rówień, Świstowe Stawki, Świstowy Róg,  Świstowa Kopka, Świstowy Przechód, Świstowy Grzbiet, Rakuski Przechód, Świstówka Liptowska, Nižná svišťová jaskyňa, Vyšná svišťová jaskyňa. Nazwy te pojawiają się w literaturze dopiero w XVII wieku, ale Rzączyński już w 1721 roku podaje, że „znajduje się w Alpach i górach Karpackich w dolinie nazwanej Świszcza” (prawdopodobnie chodziło o Dolinę Świstową).

Obecnie, liczebność świstaka na terenie Tatr w Polsce ulega pewnej poprawie:
-w 1881 roku w polskich Tatrach żyło 30 świstaków,
-w 1888 roku było ich 35,
-w 1928 roku oraz w 1952 liczba ta wynosiła 50,
-w 1982 roku to już przedział od 108 do 132 osobników,
-w 2003 roku populacja świstaka liczyła ok. 190 sztuk.
Łącznie po obu stronach Tatr na początku XXI wieku podawano około 700–800 tych zwierząt.

{youtube}16jGEBYTU20{/youtube}


Źródła:
-Internet.

Bartosz Michalak