Wznosi się na wysokość 1022 m n.p.m. i jest najwybitniejszym szczytem Beskidu Wyspowego.
Jest popularnym celem wielu turystów. Na zachód od Lubonia Wielkiego odchodzi długi grzbiet, gdzie leży Luboń Mały.
Z drogi, na wierzchołek Lubonia Wielkiego, rozciąga się rozległa panorama na Tatry, Babią Górę i Gorce. Na szczycie znajduje się nieduże schronisko, radiostacja telewizyjno-radiowa, ławki i stoły dla turystów.
Na południowo-wschodniej części tej góry powstał rezerwat przyrody – głównie dla ochrony gołoborza, jaskini oraz skałek zwanych Dziurawymi Turniami. Chodzi tu o ochronę ścisłą i czynną.
Ochrona ścisła – to taki sposób ochrony całości lub części terenu rezerwatu przyrody lub parku narodowego, polegający na nieingerowaniu w naturalne procesy i zabezpieczeniu przed wpływami zewnętrznymi.
Ochrona czynna – stanowi formę częściowej ochrony przyrody, która przewiduje ingerencję człowieka w procesy zachodzące w ekosystemie naturalnym, ale nie zakłócając jednocześnie jego prawidłowego funkcjonowania.
Ściany schroniska wzniesiono jeszcze przed wojną – w 1931 r. W czasie II wojny światowej szczyt ten ze względu na rozległe i bujne lasy stanowił całkiem dobre schronienie dla partyzantów. Wybudowano tu także schron ziemny i drewniany barak (pozostałości po II wojnie światowej). Samo schronisko składa się z budynku głównego i bacówki. Dysponuje 25 miejscami, a w razie potrzeby może ich być dużo więcej. W budynku jest bufet turystyczny, sala wieloosobowa i świetlica. Nie ma natomiast toalet, a od czasu do czasu mogą wystąpić problemy z bieżącą wodą. Atutami jest niewątpliwie gęsta sieć szlaków, bliskość Krakowa, smaczne jedzenie, akceptacja psów, a dla tych którzy lubią spędzać wieczory przy ognisku przygotowano zadaszone miejsce. Istnieje także możliwość uprawiania paralotniarstwa. Sporo tutaj jaskiń, np. Jaskinia w Luboniu Wielkim.
Ze szczytem tym związane jest wiele legend i opowieści. Możemy zatem posłuchać związanych z tym miejscem historii o Cygance i jej dziecku, ukrytych dukatach, zbójcach i tych, których nawiedzają liczne kłopoty.
Natomiast legenda o Luboniu jako takim znajduje się pod linkiem:
http://wjedrusiowymswiecie.blogspot.com/2010/09/lubon-wielki-czii.html
Bartek Michalak
Źródła:
https://www.portalgorski.pl/,
http://www.lubon.pttk.pl/,
https://www.ekologia.pl/wiedza/,
https://www.krajoznawcy.info.pl/,
http://wjedrusiowymswiecie.blogspot.com/,
Wikipedia.
