Luboń Wielki to najlepiej rozpoznawalny i najpopularniejszy szczyt w Beskidzie Wyspowym. Wszystko za sprawą charakterystycznej wieży telewizyjnej oraz dzięki niezwykłemu schronisku – jedynemu w całym Beskidzie Wyspowym.
Liczący 1022 m n.p.m. Luboń Wielki jest typowym dla Beskidu Wyspowego samodzielnym masywem, na północnym-wschodzie graniczącym przez Przełęcz Glisne (634 m n.p.m.) ze Szczeblem (976 m n.p.m.), a na zachodzie ciągnącym się przez Luboń Mały (869 m n.p.m.) do Naprawy. Na południowo-wschodnich zboczach góry, na wysokości ok. 746 – 1014 m n.p.m. znajduje się Rezerwat Przyrody Luboń Wielki. Ma on ok. 12 ha powierzchni i został utworzony w 1970 roku w celu ochrony jedynego w Beskidzie Wyspowym gołoborza. Na terenie osuwiska znajduje się również kilka większych bloków skalnych, nazywanych Dziurawymi Turniami oraz kilkanaście jaskiń. Największa z nich - Jaskinia w Luboniu Wielkim - ma 26 metrów długości i 9 m głębokości.
Turystyka
Na szczycie Lubonia Wielkiego znajduje się jedyne w Beskidzie Wyspowym schronisko górskie PTTK. Zostało ono zbudowane w 1931 roku i wyróżnia się bardzo oryginalną, przypominającą wieżę konstrukcją. Schronisko oferuje ok. 25 miejsc noclegowych i bufet. Obok schroniska zbudowano w 1961 roku wysoką na 51 m wieżę telewizyjną – najbardziej charakterystyczny i widoczny daleka element krajobrazu Lubonia Wielkiego.
Ze szczytu widoczna jest panorama, obejmująca m.in.: Śnieżnicę, Ćwilin, Lubogoszcz i Szczebel w Beskidzie Wyspowym oraz Kudłacze, Lubomira i Łysinę w Beskidzie Makowskim. Drugi punkt widokowy znajduje się w zachodniej części masywu Lubonia Wielkiego, na Polanie Surówki. Można z niej podziwiać m.in.: Beskid Żywiecki z Babią Górą, Pasmo Orawsko-Podhalańskie, Gorce i Tatry.
Na szczyt Lubonia Wielkiego można wejść szlakami: żółtym (↑1.45 godz. ↓1.15 godz.), niebieskim (↑1.20 godz. ↓50 min) lub zielonym (↑1.50 ↓1.05 godz.) z Rabki Zaryte, szlakiem czerwonym z Przełęczy Glisne (↑45 min ↓30 min) oraz szlakiem niebieskim z Naprawy (↑2.15 godz. ↓1.40 godz.).
Ciekawostki
• Luboń Wielki nazywany bywa przez okolicznych mieszkańców Biernatką, inna nazwa Polany Surówki to Krzysie.
• W pierwszych latach istnienia schronisko na Luboniu Wielkim czynne było wyłącznie w sezonie letnim, nie miało dostępu do energii elektrycznej (prąd dostarczał generator), a wodę czerpało z okolicznych źródeł.
• Studnię przy schronisku wykopano dopiero w latach 50-tych XX wieku. Wtedy też do celów noclegowych przystosowano budynek gospodarczy – tzw. „Babę Jagę”.
• Wieża telewizyjna na Luboniu Wielkim została zbudowana dla potrzeb transmisji z zawodów narciarskich w Zakopanem. Wraz z pojawieniem się wieży schronisko uzyskało podłączenie do sieci elektrycznej.
• Na piętrze schroniska znajduje się wieloosobowa sala sypialna, której okna wychodzą na wszystkie cztery strony świata.
• Prowadzący na szczyt Lubonia Wielkiego żółty szlak z Rabki Zaryte to tzw. Perć Borkowskiego. Jest to najstarsza z tras na Luboń i najstarszy szlak turystyczny w całym Beskidzie Wyspowym. Wyznaczono go w roku 1929.
• Perć Borkowskiego prowadzi przez znajdujące się na zboczach Lubonia Wielkiego gołoborze, a nazwę (od roku 1973) zawdzięcza swojemu twórcy i założycielowi schroniska na szczycie - Stanisławowi Dunin Borkowskiemu, działaczowi Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego z Rabki.
• Imię Stanisława Dunin Borkowskiego od 1971 roku nosi także schronisko na Luboniu Wielkim.
• Na szczycie Lubonia Wielkiego znajduje się koniec (początek) Małego Szlaku Beskidzkiego.
• Na zboczach Lubonia Wielkiego oraz w schronisku na szczycie ukrywali się podczas II Wojny Światowej partyzanci z oddziału AK „Luboń” ppor. Jana Stachury PS. „Adam”. Walczący z nimi Niemcy postanowili we wrześniu 1944 roku spalić schronisko, ale uratowała je ówczesna gospodyni, Karolina Kaleciak, która wyszła naprzeciw niemieckiego oddziału z dzieckiem na rękach oraz z… butelką wódki.
• W masywie Lubonia Wielkiego rozbił się 26 sierpnia 1985 roku czechosłowacki śmigłowiec. Śmierć poniosło dwóch pilotów, a resztki maszyny znajdują się w niewielkim kopcu przy niebieskim szlaku prowadzącym przez polanę Surówki.
