Szczeliniec Wielki to najwyższy szczyt i jednocześnie jedna z największych atrakcji turystycznych Gór Stołowych. Wraz z nieco niższym, niedostępnym dla turystów, Szczelińcem Małym (896 m), wznosi się 150 m nad Karłowem. Z płaskiego masywu, porozcinanego małymi szczelinami i głębokimi wąwozami, rozciąga się wspaniały widok na Sudety.

Szczeliniec Wielki (919 m n.p.m.)

Na szczyt prowadzi ponad 600 schodów, które co roku pokonują rzesze turystów. Na górze już od 1845 czynne jest schronisko górskie. Szczeliniec Wielki wraz ze szczytowymi partiami tworzą rezerwat krajobrazowy, który jest udostępniony do zwiedzania.

Południowe Tarasy - punkt widokowy

Południowe Tarasy - punkt widokowy

Położenie i budowa geologiczna

Szczeliniec Wielki podobnie jak całe Góry Stołowe zbudowany jest ze skał osadowych – piaskowców ciosowych. Piaskowce powstały z materiału osadzającego się na dnie morskim w okresie, gdy teren Gór Stołowych pokrywało morze. W wyniku erozji i ruchów tektonicznych piaskowce przybrały wygląd płytowy z różnymi formami geomorfologicznymi, które można teraz podziwiać. W szczególności przypominają one zwierzęta. Można znaleźć między innymi: „Słonia”, „Wielbłąda” , „Kwokę” czy „Mamuta” znanego również jako „Małpolud”. Niektóre skały nie mają nic wspólnego ze zwierzętami o nazwach jakże oryginalnych jak na przykład „ Fotel Pradziada”, „Świątynia Indyjska” lub „Głowa Księżniczki Emilki”. Wyjątkowo ciekawym fragmentem Szczelińca Wielkiego jest szczelina skalna „Wąwóz Piekiełko” o głębokości ok. 20 m i długości 100 m, w której panuje swoisty mikroklimat – niska temperatura i duża wilgotność powietrza. Ze względu na panujące tam warunki klimatyczne na dnie „Piekiełka” śnieg leży prawie do początku lipca. Ze względu na ciągły proces rozsuwania się warstw piaskowca od środka górotworu do jego uskoku istnieje prawdopodobieństwo, że w dalekiej przyszłości niektóre z wymienionych powyżej skał rozpadną się.

Jedna z formacji skalnych w rezerwacie " Szczeliniec Wielki"

Jedna z formacji skalnych w rezerwacie " Szczeliniec Wielki"

Turystyka

Na Szczeliniec najłatwiej dotrzeć z Karłowa, skąd po około 45 minutach dotrzemy na szczyt. Wycieczkę można zacząć wtedy od Błędnych Skał, równie urokliwego miejsca Gór Stołowych. Inną propozycja trasy jest droga z Radkowa przez Pasterkę, mijając fantastyczne formy skalne w rejonie dawnych wodospadów Pośny i Białej Skały. Trasa bardzo atrakcyjna ze względu liczne punkty widokowe. Wychodząc z Radkowa, pokonujemy północną krawędź Gór Stołowych, następnie ścieżka wiedzie do miejsca zwanego Wodospady Pośny, które niegdyś było jedną z większych atrakcji turystycznych Gór Stołowych. Pośna spływała po piaskowcach i głazach, a pod koniec XIX wieku zbudowano szereg zastawek spiętrzających wodę. Po II wojnie światowej zastawki zostały zniszczone, a ze względu na budowę ujęć wody pitnej dla mieszkańców Radkowa zanikł przepływ powierzchniowy i w końcu także wodospadów. Dalej Drogą nad Urwiskiem dochodzimy do małej wsi Pasterka, w której znajduje się schronisko PTTK. Przechodząc przez wieś kontynuujemy drogę aż do masywu Szczelinia. Pokonując wcześniej wspomniane schody docieramy do schroniska. Przed wejściem do rezerwatu Szczelińca Wielkiego, pełnego wcześniej wspomnianych przepięknych form skalnych, warto zatrzymać się przy Tarasach Wielkich – tarasach widokowych i podziwiać panoramę Sudetów. Wędrówkę kończy wizyta w Tarasach Południowych skąd schodzimy już do Karłowa.

"Wąwóz Piekiełko"

"Wąwóz Piekiełko"


Ściany Szczelińca to również atrakcyjny rejon wspinaczkowy zwany Piaskownicą lub Hejszowiną. Szczególnie trudną ścianą jest znajdująca się pod Południowymi Tarasami – droga wspinaczkowa Wielki Okap.

Historia

Aż do końca XVIII wieku Szczeliniec był nieznany. W 1730 roku powstała miejscowość Karłów, która po kilkunastu latach wskutek pierwszej wojny Śląskiej przeszła z panowania Austriaków w ręce Prusaków. Ze względu na pogarszanie się stosunków państw zaczęto budowę trzech fortów za zachód od Kłodzka. Major artylerii Bonawentura von Rauch, który kierował tymi robotami zainteresował się również masywem Szczelińca, który chciał zamienić w twierdze. Oprowadzał go wtedy po okolicy młodzieniec, mieszkaniec Karłowa Franz Pabl. Następnie Szczeliniec odwiedziły inne ważne osoby. W 1790 na masyw przybył przyszły król Fryderyk Wilhelm II (tablica pamiątkowa na formacji skalnej – Fotel Dziadka), a następnie niemiecki poeta Johann Wolfgang von Goethe (tablica przed schroniskiem koło tarasów). Obaj goście byli oprowadzeni tam przez wyżej wymienionego młodego człowieka. Zrezygnowano z planów budowy fortu, ale piękno miejsca przyciągnęło turystów, szczególnie tych przybywających do pobliskich uzdrowisk z Dusznik i Kudowy. Za zwiedzanie zaczęto pobierać opłaty. Przy kolejnej wizycie króla Prus Fryderyka Wilhelma II Franz Pabl, w tym czasie sołtys Karłowa i właściciel gospody, został mianowany na królewskiego przewodnika i kasjera Szczelińca Wielkiego. Była to pierwsza urzędowa nominacja na przewodnika górskiego w Europie. Franz, który pełnił swoją służbę przewodnicką przez bardzo długi czas, niezwykle przyczynił się do rozwoju turystyki na Szczelińcu. W 1814 z jego inicjatywy zbudowano pierwsze drewniane schody, a w 1845 roku powstało stojące do dziś schronisko, którego najstarsza część nazywa się Szwajcarka. Franz napisał nawet krótką historię na temat popularyzacji Szczelińca. Po jego śmierci przewodnictwo przejęli jego syn i wnuk, a następnie rodzina Stieblerów. Franz Pabel za swoje zasługi został upamiętniony tablicą przed schroniskiem.

Widok z punktu widokowego

Widok z punktu widokowego

Ciekawostki

- W czasie wizyty króla Fryderyka Wilhelma II, kiedy F. Pabl został mianowany na przewodnika została wyprawiona uczta przy wielkim stole. Płaski blat porównano wówczas z wyglądem otaczających gór i do ich określenia użyto słowa Tafelgebirge – Góry Stołowe. Nazwa ta została przyjęta w 1946 roku. Później okazało się, że starszym określeniem dla tych gór było niemieckie Heuscheuer, które dziś funkcjonuje jedynie wśród taterników jako Hejszowina. Niemieckie słowo według językoznawców pochodzi od słowiańskiej chyszy lub chiży, czyli domu o dwuspadowym dachu, krytym strzechą, który Strzeliniec może z daleka przypominać.

Schronisko na Szczelińcu

Schronisko na Szczelińcu


- Na Szczelińcu znajdują się również jaskinie. Najdłuższe dotąd odkryte to: Jedynka (230 m dł.) i Jaskinia w Jagodowym Wąwozie (95,5 m dł.).

- W szczelinie „ Wąwóz Piekiełko” kręcono film „Opowieści z Narni: Książe Kaspian”.

Katarzyna Sender