Najbardziej wysunięte na zachód  pasmo polskich Sudetów, położone na terenie Polski i Czech, jednak większa ich część znajduje się po stronie czeskiej. W Polsce mieszczą się dwa grzbiety: Wysocki i Kamienicki. Góry Izerskie są doskonałym miejscem dla turystyki rodzinnej ze względu na to, że nie są zbyt wysokie, mają łagodne wierzchowiny, przez co nie stanowią większej trudności dla najmłodszych i najstarszych turystów.

Góry Izerskie

Wokół Gór Izerskich narosło wiele legend, które obrazują tajemniczy i wyjątkowy klimat tych rozległych gór. Nazwa pasma wywodzi się od Izery, która wypływa z mokradeł pod Smrekiem i Stogiem Izerskim. Nazwa rzeki natomiast pochodzi od celtyckiego słowa isiras, oznaczającego coś bystrego, wartkiego.

Góry Izerskie - widok na Karkonosze, źródło: http://www.swieradow.pl

Położenie

Góry Izerskie na wschodzie graniczą z Karkonoszami poprzez Przełęcz Szklarską (886 m n.p.m.) i głębokie doliny Kamiennej (w Polsce) oraz Mumlavy  i Jizery (w Czechach). Na zachodzie granicę stanowi Brama Żytawska, a na południowym - zachodzie Nysa Łużycka, która płynie przez Liberec. Masyw Gór Izerskich składa się z czterech głównych, prawie równoległych do siebie grzbietów. W Polsce, jak wcześniej wspomniano, znajdują się dwa z nich: Wysoki Grzbiet z najwyższą Wysoką Kopą ( 1126 m n.p.m.) i Grzbiet Kamienicki o najwyższym szczycie – Kamienica (973 m n.p.m.).

Budowa geologiczna i przyroda

Góry Izerskie po polskiej i czeskiej stronie różni budowa geologiczna. W Czechach Góry Izerskie są zbudowane z młodszych granitów bloku karkonoskiego, natomiast w Polsce Góry Izerskie prawie w całości tworzą stare skały metamorficzne. Są to głównie gnejsy, łupki i granitoidy, które powstały ponad 450 mln lat temu podczas kaledońskich ruchów górotwórczych. Minerały znajdują się głównie w łupkach łyszczykowych Grzbietu Kamienickiego, a także w żyle kwarcowej na Izerskich Garbach oraz w pobliżu granitów karkonoskich. Obecnie ametysty i kryształy górskie można znaleźć w kamieniołomie „Stanisław” na Izerskich Garbach. Tam prowadzona jest jedna z największych w Europe eksploatacja czystego kwarcu.
Oprócz minerałów z historią geologiczną Gór Izerskich wiąże się występowanie wody mineralnej w rejonie uskoków tektonicznych niedaleko Świeradowa Zdroju.

Klimat w Górach Izerskich jest stosunkowo surowy. Występują tam wyjątkowo duże roczne sumy opadów sięgające  do 1500 – 1700 mm. Najlepszej pogody można się spodziewać w czerwcu, drugiej połowie sierpnia i we wrześniu. W październiku góry zwykle pokrywa mgła, natomiast w lipcu pada niemal codziennie. Najmniej opadów występuje w lutym, ale za to wtedy góry są pokryte śniegiem, który w porównaniu do pasm górskich o podobnej wysokości utrzymuję się bardzo długo.

Góry Izerskie, źródło: http://www.swieradow.pl

Na przełomie lat 70. i 80. XX wieku pasmo zostało dotknięte przez katastrofę ekologiczną, która spowodowała zagładę lasów. Obecnie sytuacja się poprawiła i stoki porastają młode drzewa. W Górach Izerskich po polskiej stronie powstały rezerwaty przyrodnicze: Torfowiska w dolinie Izery oraz Krokusy w Górzyńcu. W 2009 roku powstał polsko – czeski transgraniczny Izerski Park Ciemnego Nieba. Celem parku jest zachowanie nocnego nieba od nadmiaru światła, dzięki czemu możliwe jest obserwowanie gwiazd. Powstanie parku ma również propagować ochronę środowiska nocnego.

Turystyka

Główne miejscowości turystyczne w Górach Izerskich to Świeradów Zdrój i Szklarska Poręba. W górach znajdują się trzy schroniska: Na Stogu Izerskim, Chatka Górzystów i Orle. Góry Izerskie są dobrym miejscem do uprawiania różnego typu turystki. W Świeradowie rozpoczyna się Główny Szlak Sudecki im. M. Orłowicza. Również rowerzyści mogą skorzystać z asfaltowych dróg leśnych, które prowadzą m.in. ze Świeradowa Zdroju przez Sepią Górę i Grzbiet Kamienicki do Radkowa, lub ze Świeradowa przez Polanę Izerską, Izerską Halę i Orle do Szklarskiej Poręby. Natomiast w Jakuszycach i okolicach Świeradowa można znaleźć doskonałe miejsca do uprawiania narciarstwa biegowego.

Świeradów Zdrój, typowo turystyczna, uzdrowiskowa miejscowość jest dobrym punktem startowym dla wycieczek w góry na oba polskie grzbiety Gór Izerskich.

Ze Świeradowa warto się wybrać na krótki spacer, niebieskim szlakiem w stronę Rozdroża Izerskiego, na Sępią Górę (828 m n.p.m.). Wycieczkę można wydłużyć kontynuując niebieskim szlakiem na Rozdroże Izerskie, będące siodłem łączącym Wysoki Grzbiet z Grzbietem Kamienickim. Z tego miejsca już żółtym szlakiem można się skierować w stronę Rozdroża pod Kopą. Stamtąd czerwonym szlakiem (Główny Szlak Sudecki im. M Orłowicza)  przez szerokie kulminacje Rudego Grzbietu (945 m n.p.m.), Szerzawy ( 975 m n.p.m.) oraz Podmokłej (1001 m n.p.m.) droga dociera do Polany Izerskiej, gdzie obierając niebieski szlak trasa prowadzi z powrotem do Świeradowa Zdrój.

Góry Izerskie, źródło: http://www.maciejabramowicz.pl

Dłuższe wycieczki ze Świeradowa to na pewno trasa na Stóg Izerski (1107 m n.p.m.), na który prowadzi czerwony szlak. Na Stogu znajduje się schronisko, a na północnym zboczu Stogu działa ośrodek narciarski. Na Stóg można również dotrzeć całoroczną kolejką gondolową. Ze Stogu wycieczkę można kontynuować żółtym lub zielonym szlakiem w stronę przełęczy Łącznik (1066 m n.p.m.), a stamtąd już tylko zielony szlak prowadzi na polski wierzchołek Smreka (1123 m n.p.m.). Niedaleko Smreka znajdowało się turystyczne przejście graniczne: Stóg Izerski – Smrk. Po stronie czeskiej znajduje się czeski wierzchołek góry – Smrk (1124 m n.p.m.), który jest najwyższym szczytem czeskiej części Gór Izerskich. Po zejściu ze Smreka do przełęczy Łącznik trasę można wydłużyć obierając żółty szlak przez Suchacz (917 m n.p.m.), mijając torfowiska Wręgi i Izerskie Bagno wchodzące w skład wielkiego rezerwatu „Torfowisko Doliny Izery”, aż do schroniska Chatka Górzystów na Hali Izerskiej. Hala Izerska jest jednym z najcenniejszych pod względem przyrodniczym obszarów Sudetów ze względu na występujące tam torfowiska wysokie. Panujące na Hali surowe warunki klimatyczne, a także ukształtowanie terenu sprzyjały rozwojowi torfowisk. Można tam spotkać roślinność bagienną  m.in. sosnę błotną czy brzozę karłowatą, a co ciekawe żyją tam żurawie, co się nie zdarza w innych górach w Polsce. Obszary mokradeł w polskiej części Gór Izerskich są chronione w rezerwacie „ Torfowiska Doliny Izery” ( ok. 485 ha), który obejmuje Torfowisko Izerskie na hali oraz torfowiska Wręgi i Izerskie Bagno znajdujące się w lasach nad Izerą. Z gościnnej Chatki Górzystów niebieskim szlakiem przez Polanę Izerską trasa kończy się w Świeradowie Zdrój.

Inne propozycje wycieczek, które również można zacząć w Świeradowie Zdroju to trasa do Jakuszyc i dłuższa przez zbocza Wysokiej Kopy (1126 m n.p.m.)  do Szklarskiej Poręby. Pierwsza trasa biegnie ze Świeradowa niebieskim szlakiem przez Polanę Izerską i Izerską Halę, mija Chatkę Górzystów, a następnie już czerwonym szlakiem wzdłuż Izery dociera do schroniska Orle. Stąd dalej szlak wiedzie aż do Jakuszyc, znanego ośrodka narciarstwa biegowego oraz turystyki rowerowej. Druga, dłuższa trasa podobnie jak wcześniejsza biegnie ze Świeradowa niebieskim szlakiem do Polany Izerskiej, skąd już czerwonym Głównym Szlakiem Sudeckim, którym prowadzi do samej Szklarskiej Poręby, dociera najpierw do Rozdroża pod Kopą. Następnie droga wspina się na wzniesienie Sine Skałki ( 1122 m n.p.m.) w Masywie Zielonej Kopy, a dalej trawersując Wysoką Kopę dociera do Rozdroża pod Izerskimi Garbami. Z tego miejsca GSS łączy się z Szklarską Drogą, która przed wiekami służyła do transportu kwarcu do hut szkła w rejonie Szklarskiej Poręby oraz do Czech, i wspólnie prowadzą do Kamieniołomu kwarcu „Stanisław”. W tym kamieniołomie, który jest jedną z najwyższej położonych odkrywek w Europie, do dziś eksploatowany jest kwarc. Następnie, za kamieniołomem, szlak wchodzi na szczytową kopułę Zwaliska (1047 m n.p.m.), z której roztaczają się piękne widoki na Góry Izerskie i Karkonosze. Za Zwaliskiem  szlak biegnie koło skał Zawalidroga na Wysoki Kamień (1058 m n.p.m.), gdzie do lat 60. XX wieku działało schronisko. Od Wysokiego Kamienia po nie całej godzinie drogi wycieczka kończy się w Szklarskiej Porębie.

Góry Izerskie - widok na Karkonosze, źródło: http://www.maciejabramowicz.pl

Ciekawostki

- Od średniowiecza Góry Izerskie odwiedzali poszukiwacze skarbów – Walończycy. Byli to głównie poszukiwacze złota – w Górach Izerskich Izerska Hala była miejscem, gdzie intensywnie eksploatowano kamienie szlachetne. Walończycy pojawili się w Karkonoszach i Górach Izerskich około XII wieku. Pozostały po nich pierwsze przewodniki po Sudetach – Księgi Walońskie, pełne zagadkowych opisów i symboli, napisane specyficznym dla ich branży językiem. Walończycy znaleźli w Karkonoszach i Górach Izerskich wiele cennych kamieni, dzięki którym bardzo się wzbogacili. Często drwili z tamtejszych wieśniaków, że rzucają za krowami kamieniami, które są więcej warte niż stada. W XVI wieku Schaffgotschowie wprowadzili koncesję na wydobywanie minerałów, co ograniczyło Walończyków, ale również z biegiem lat coraz mniej pozostało najcenniejszych kamieni.

- Wieczorny Zamek jest jedną  z grupy skał wąskiego grzbietu Zwaliska, które znajduje się w pobliżu kamieniołomu „Stanisław”. Wieczornym Zamkiem interesowali się Walończycy, którzy wierzyli, że w pobliskich skałach ukryte są skarby. Ich przeczucie było dość prawdopodobne ze względu na bliskość żyły kwarcu i granitów. Legenda głosi, że w noc świętojańską nad Wieczornym Zamkiem ukazuje się czerwona łuna. Ten, kto będzie tam w tym czasie i znajdzie w skałach rozpadlinę a w niej drzwi z marmuru i blachy powinien paść na kolana i modlić się po pięć razy modlitwą Ojcze Nasz, Zdrowaś Mario i Wierzę w Boga. Jeśli ta osoba ma czyste serce, wówczas znajdzie klucz do skarbca. Nie ma jednak dużo czasu, ponieważ z pianiem koguta wszystko znika.

Katarzyna Sender

Źródła:

- „Sudety”, Cyprian Skała, Wydawnictwo Pascal 1998
- Serwis internetowy www.swieradow.pl