Najwyższy szczyt przepięknego Masywu Ślęży i całego Przedgórza Sudeckiego, który w dawnych czasach uważany był za mieszkanie bogów. Tajemnicza, znacznie wyrastająca ponad otoczenie, Ślęża od zawsze była miejscem sprawowania różnych kultów religijnych. Do dziś pozostały pamiątki po dawnych wierzeniach, a niektórzy do dziś twierdzą, że emanuje ona niezwykłą energią. Góra przyciąga wielu turystów ze względu na jej walory krajoznawcze i historyczne.
Ślęża (718 m n.p.m)
Położenie i budowa geologiczna
Ślęża, zwana przez pewien okres Sobótką, ze względu na położenie w pobliżu wsi Sobótka, wyraźnie wyrasta z równinnego terenu Dolnego Śląska pomiędzy Świdnicą i Wrocławiem. Wraz z mniejszymi wzniesieniami tworzy Masyw Ślęży.
Masyw Ślęży, źródło: travelin.pl
Ślęża głównie zbudowana jest z granitu i gabra. Jej geologiczna historia sięga dewonu, około 350 mln lat temu. Wtedy powstał ofiolit – pozostałość kopalnego dna oceanicznego, który buduje większą część Masywu. Szczyt Ślęży i jej południowe oraz wschodnie stoki tworzą gabra, natomiast granit buduje północne i północno – zachodnie stoki.
Przyroda
Ślęże i Masyw Ślęży charakteryzuje najbardziej wilgotny klimat na Przedgórzu Sudeckim. Występują tam częste opady. Jest to także jedno z najbardziej burzowych miejsc w Europie, co oprócz cyrkulacji powietrza, może mieć związek z występującymi tam rudami żelaza i tytanu. Duża ilość opadów przyczynia się do dużej ilości źródeł – m.in.: Źródło św. Jakuba czy Święte Źródło na Ślęży.
Szczyt Ślęży z widoczną wieżą telewizyjną i kościołem, źródło: travelin.pl
Cały masyw pokryty jest stosunkowo młodym, zróżnicowanym gatunkowo lasem. Prócz typowych mieszkańców lasu: dzików, saren, lisów, na szczególne uwagę zwraca uwagę ogromna ilość występujących tam gatunków pająków – około 370 gatunków. Również świat motyli i ślimaków jest w tym rejonie niezwykle bogaty.
Ślęża wraz ze szczytowymi partiami powyżej 600 m n.p.m. chroniona jest w rezerwacie „Góra Ślęża”. Obejmuje on lasy, runo, gabrowe skały oraz ślady pogańskiego kultu.
Turystyka
Turystyka na Ślęży jest dość dobrze rozwinięta, czemu sprzyja również bliskość dużych miast – Wrocławia czy Świdnicy. Do szczytu dociera wiele szlaków, nie tylko turystyczne, ale także archeologiczne – Czarnego i Czerwonego Niedźwiadka, a także drogi rowerowe. Dodatkowo dookoła Rezerwatu Góra Ślęża biegną Droga pod Skałami i Ścieżka pod Skałami, z których można podziwiać występujące tam formy skalne. Na szczytowej łące Ślęży stoi Dom Turysty PTTK im. Romana Zmorskiego, starożytna rzeźba niedźwiedzicy związanej z kultem płodności oraz kościół Nawiedzenie Najświętszej Marii Panny. Obok kościoła znajdują się ruiny XIV wiecznego książęcego zamku Bolka II Świdnickiego. Na szczycie stoi wysoka 136 – metrowa, wieża telewizyjna. Udostępniona jest również, znajdująca się za kościołem, wieża widokowa z pięknym widokiem na Dolny Śląsk. Drogę można rozpocząć między innymi w Sobótce, w Górce, w Sulistrowicach lub z Przełęczy Tąpadła.
Ślęża, źródło: travelin.pl
Z Przełęczy Tąpadła, malowniczego obniżenia między Ślężą a Radunią, na górę prowadzą dwa szlaki: żółty i niebieski. Żółty – krótszy wiedzie prosto na szczyt. Niebieski skręca lekko w lewo od przełęczy, przechodzi najpierw przez zespół przyrodniczo – krajobrazowy „Skalna”. Stanowi on bukowy las, w którym znajduje się grupa skał gabrowych. Po opuszczeniu „Skalnej” szlak wiedzie równolegle z czarnym szlakiem archeologicznym i przechodzi przez grupę bloków skalnych Olbrzymki. Dalej, mijając wieżę widokową, za kościołem dociera na szczyt. Dalej niebieski szlak prowadzi w dół do Górki.
Z Sobótki, która również jest popularnym punktem wyjścia na Ślężę, na szczyt prowadzą dwa szlaki: żółty i czerwony. Idą one równolegle, rozdzielają się dopiero na szczycie. Szlaki prowadzą przez pogańskie miejsca kultu: Źródło Świętego Jakuba, mijają rzeźby Panny z rybą i Niedźwiedź, a także inne grupy skał i część wałów kultowych. Ze szczytu Ślęży szlak żółty biegnie do opisanej wyżej Przełęczy Tąpadła, a szlak czerwony schodzi do Sulistrowic.
Historia
Ślęża niemal od początku historii osadnictwa w tym rejonie była otaczana szczególną czcią. Przed pojawieniem się Słowian, Ślęża była m.in. ośrodkiem religijno - kultowym w czasach kultury łużyckiej ( ponad 600 lat p.n.e ), który był prawdopodobnie głównie związany z kultem bóstwa słonecznego. Później, wciąż przed naszą erą, przywędrowali Celtowie, którzy po zniszczeniu kultu łużyckiego na nowo nadali górze znaczenie kultowe poprzez stawianie kamiennych rzeźb.
Około V –VI wieku na Śląsk przybyli Słowianie, których po jakimś czasie nazwano Ślężanami. Nazwa pochodzi od słowa „ślęg”, która oznacza wilgotne miejsce, z powodu wilgotnego klimatu masywu. Dla Ślężan góra również stanowiła miejsce kultu. Prawdopodobnie usypali kamienne wały w miejscu, gdzie znajdowały się święte kręgi. Z pozostawionych śladów wynika, że czcili oni głównie Swaroga – boga słońca, nieba, ognia, kowalstwa i rolnictwa., który był jednym z głównych słowiańskich bóstw. Pogaństwo było tak silnie zakorzenione w rejonie Masywu Ślęży, że nawet długo po chrystianizacji Polski nie rozstano się z tymi praktykami, co martwiło biskupów jeszcze w XIII wieku. Kościół stanął tu dopiero w XVIII wieku. Do dziś w noc świętojańską na Ślężę zjeżdżają fascynaci średniowiecznych obrzędów, by wrócić do pogańskiej historii świętej góry.
Turystka na Ślęży również ma długą historię. Pierwsze wycieczki były organizowane w połowie XVIII wieku, głównie byli to turyści z Wrocławia, często byli to studenci organizujący tam zjazdy. W Sobótce powstały pierwsze gospody dla turystów. Po wybudowaniu w 1885 roku kolei łączącej Sobótkę z Świdnicą i Wrocławiem, nastąpił znaczny wzrost turystyki. Przy ścieżkach ułożono rzeźby kultowe, które były porozrzucane w różnych miejscach masywu, co również przyczyniło się do większego zainteresowania Ślężą. Dziś niestety kolej już tu nie dociera.
Starożytna rzeźba kultowa : niedźwiedzica, źródło: www.gilori.blogspot.com/2011/03/tajemnicza-gora-sleza.html
Ciekawostki
Według jednej z XVI – wiecznych legend świdnicki mistyk, profesor Johanes Beer, chodząc po lasach w pobliżu Ślęży, odnalazł przypadkowo wejście do jaskini. W środku spotkał czterech ponurych mężczyzn siedzących przy stole, na którym leżała Księga Posłuszeństwa. Po chwili księga sama się otworzyła, a w głębi jaskini widoczne były ludzkie szczątki wraz kosztownościami. Panowie zwierzyli się, że ze względu na złe uczynki, oczekują ze smutkiem sądu ostatecznego. Są różne wersje zakończenie tej historii. Jedna mówi, że Beer wzgardził skarbami, co uwolniło duchy jaskini od klątwy Inna opowiada, że wrócił po ośmiu dniach, by powiedzieć jak mogą się zbawić, ale zastał jaskinię zamkniętą, a przed nią instrument ze srebrno – złotymi klawiszami. Podobno owa jaskinia znajduje się w rejonie Olbrzymków.
Katarzyna Sender
Źródła:
„Sudety”, Cyprian Skała, Wydawnictwo Pascal 1998
